Napromieniowani

Socjoterapia jako proces i metoda pracy z dzieĂŚmi

ISTOTA SOCJOTERAPII:
do pomocy psychologicznej zaliczamy: psychoterapia, trening interpersonalny, psychoedukacja i socjoterapia.
Socjoterapia nie zbyt dawno pojawi³a siê w ramach pomocy psychologicznej dla m³odzie¿y. Do niedawna znana nieliczny, dziœ niesie pomoc rzeszy ludzi na ca³ym œwiecie. Jej metody wci¹¿ s¹ udoskonalane, powstaj¹ nowe, skuteczniejsze techniki.
Jest to œwiadome dzia³anie profesjonalne opieraj¹ce siê o dzia³anie œrodkami psychologicznymi maj¹c za cel pomoc ludziom jej potrzebuj¹cym b¹dŸ szukaj¹cym w³asnej œcie¿ki rozwoju zawodowego, osobistego, lub te¿ spo³ecznego. To proces korekcyjny maj¹cy leczniczy, adresowany bezpoœrednio do wychowanków posiadaj¹cych zaburzenia emocjonalne oraz zachowawcze lub te¿ innymi ró¿norodnymi problematycznymi zachowaniami.
R E K L A M A   czytaj dalej 

Socjoterapia organizowana jest w postaci zebraĂą ogĂłlnogrupowych, majÂący do wypeÂłnienia postawione zamierzenia terapeutyczne, oÂświatowe i zwiÂązane z rozwojem.
Powodami metamorfoz sÂą korygujÂące przeÂżycia i wyÂładowanie frustracji.
NajwaÂżniejsze w socjoterapii jest wypeÂłnienie zamierzeĂą terapeutycznych. Korzysta siĂŞ z niej w okolicznoÂściach bĂŞdÂących wynikiem katuszy umysÂłowych podopiecznego, ktĂłry boryka siĂŞ z problemami albo postĂŞpuje czyniÂąc ogromne straty spoÂłeczne. Na poczÂątku ustala siĂŞ ÂźrĂłdÂło dewiacyjnych zachowaĂą, metodĂŞ zrealizowania i zamierzenie, ktĂłre obieramy sobie za cel.
Terapia zak³ada, i¿ trudne do pojêcia zachowania wychowanków posiadaj¹ w³asne t³o umys³owe. Wyœtêpuj¹ wraz z nimi negatywne emocje jak np. z³oœÌ, lêk, gniew, poczucie winy, osamotnienie, niepokój a tak¿e scharakteryzowane zazwyczaj nieprzychylne opinie na temat ich osoby. Wynikaj¹ one z doœwiadczanych w przesz³oœci b¹dŸ te¿ obecnie ciê¿kich stanów deprywacji oraz emocjonalnych oraz braku zadowalaj¹cych relacji z najbli¿szym otoczeniem.
Traumatycznym prze¿yciem mo¿e byÌ tak¿e niemo¿liwoœÌ sprostania obowi¹zkom i oczekiwaniom przerastaj¹cym mo¿liwoœci podopiecznego.
Wychowanek moÂże doznaĂŚ jednostkowego, lecz niezwykle silnego urazu lub ÂżyĂŚ w Âśrodowisku, w ktĂłrym nagminnie zdarzajÂą siĂŞ ciĂŞÂżkie sytuacje. Owe przeÂżycia odnoszÂą siĂŞ zazwyczaj istotnych kategorii Âżycia a ponadto sÂą zagroÂżeniem dla poczucia toÂżsamoÂści przez wychowanka, jego zdrowia, bezpieczeĂąstwa oraz Âżycia. PosiadajÂą one bardzo istotny wpÂływ na uksztaÂłtowanie siĂŞ w dziecku poczucia godnoÂści, bezpieczeĂąstwa oraz wÂłasnej wartoÂści. NieprawidÂłowe warunki nie mogÂą stworzyĂŚ czÂłowieka w peÂłni rozwiniĂŞtego i zdrowego psychicznie.
W takich sytuacjach u dziecka rodzÂą siĂŞ lĂŞki przed poraÂżkÂą, zamyka siĂŞ ono w sobie, jest nieufne, wzbrania siĂŞ przed swoimi doznaniami.
Zdarza siĂŞ Âże dziecko poszukuje samo potwierdzenia poprzez agresywne zachowanie wobec innych jak i rĂłwnieÂż siebie samego oraz Âłamanie praw innych osĂłb.
Doznawane ciĂŞÂżkie sytuacje doprowadzajÂą do uogĂłlnienia tego doÂświadczenia. PojawiajÂą siĂŞ wĂłwczas zasady poznawcze na temat rzeczywistoÂści oraz powstajÂą okreÂślone typy zachowaĂą, ktĂłre to majÂą chroniĂŚ dziecko od pozostaÂłych przykrych doznaĂą.
Zachowanie takie przewaÂżnie nie pokrywa siĂŞ z oczekiwaniami wychowawcĂłw i nierzadko szkodzÂą samemu dziecku( agresja, picie alkoholu , palenie papierosĂłw, narkotyzowanie siĂŞ)
Zaburzenia takowe dajÂą o sobie znaĂŚ najczĂŞÂściej w relacjach :
dziecko - doroÂśli
dziecko - rĂłwieÂśnicy
dziecko - zadanie
dziecko - same ze sobÂą
Takie postĂŞpowanie ukrywa pejoratywne rozumienie o rzeczywistoÂści i czÂłowieku oraz o samym sobie.
Socjoterapia ma zadanie wprowadzanie w Âżycie zamierzeĂą terapeutycznych, oÂświatowych oraz rozwojowych dziĂŞki odbywajÂącym siĂŞ systematycznie spotkaniom grup pacjent Ăłw.
Socjoterapia jest jednym ze sposobów zapobiegania zachwianiom oraz zaburzeniom emocjonalnym wystêpuj¹cym i m³odych ludzi poprzez spotkania grupowe. Mo¿na zatem przyj¹Ì , ¿e socjoterapia jest swoist¹ form¹ pomocy psychologicznej skierowan¹ do wychowanków, poœredni¹ pomiêdzy psychoedukacj¹ oraz treningiem interpersonalnym a psychoterapi¹.
Socjoterapiê zaliczamy do procesów leczniczych, psychokorekcyjnych skierowanych na ca³kowite wyeliminowanie lub te¿ ograniczenie poziomu zaburzeù wystêpuj¹cych w procesie wychowawczym dziecka. Adresatem socjoterapii s¹ dzieci oraz m³odzie¿ znajduj¹ce siê w okresie dojrzewania a zmagaj¹ce siê z problemami natury osobistej oraz wszelakimi trudnoœciami ¿yciowymi. W procesie socjoterapii podopiecznych najwa¿niejsz¹ rolê pe³ni umocnienie osobowoœci dziecka poprzez konsekwentne d¹¿enie do celów rozwojowo - edukacyjnych, mniej istotne jest zg³êbianie doœwiadczeù z przesz³oœci oraz ³¹czenie ich z obecnie funkcjonuj¹cymi wzorcami zachowaù.
SocjoterapiÂą nazywamy wiĂŞc proces leczenia majÂących miejsce u dziecka zaburzeĂą a w szczegĂłlnoÂści tych dotyczÂących zachowania oraz zahamowania i nadmiernej pobudliwoÂści a takÂże niektĂłrych spoÂśrĂłd zaburzeĂą czysto emocjonalnych.
Podstawowym zadaniem procesu socjoterapii jest d¹¿enie do realizowania za³o¿onych celów terapeutycznych.
Charakter terapeutyczny, ktĂłry niesie ze sobÂą socjoterapia ma za zadanie organizowanie takowych sytuacji spoÂłecznych w czasie trwania zebraĂą grupowych, ktĂłre to:
dostarcza osobÂą biorÂącym udziaÂł w zajĂŞciach doÂświadczeĂą korekcyjnych
sprzyjaj¹ wy³adowaniu frustracji emocjonalnych oraz dadz¹ mo¿liwoœÌ nauki nieznanych umiejêtnoœci psychologicznych.
Elementarn¹ funkcj¹ socjoterapii jest wy³adowanie frustracji zebranych w organizmach osób poddanych terapii. Terapia nie oferuje jednak kolejnego spotkania siê z traum¹, lecz odreagowanie stresów i napiêÌ dziêki przeró¿nym dzia³aniom twórczym, umo¿liwiaj¹cym otworzenie siê i danie upustu emocjom w czasie spotkaù z grup¹ terapeutyczn¹.
Dzieje siê to dziêki uzewnêtrznieniu w³asnych k³opotów i ciê¿kich prze¿yÌ, opowiedzeniu o nich innym ludziom, którzy nie odrzuc¹, lecz dadz¹ im pe³n¹ akceptacjê i wyrozumia³oœÌ. Pacjenci mog¹ wyra¿aÌ swoje emocje na wiele sposobów, równie¿ ekspresyjny, œmiej¹c siê, p³acz¹c i g³oœno wo³aj¹c. Wa¿ne staje siê równie¿ napotkanie sposobnoœci do doznawania emocji o znaku dodatnim.
Socjoterapeuci maj¹ te¿ za zadanie organizacjê i zaplanowanie doœwiadczeù korekcyjnych. Zbieranie nieznanych doœwiadczeù, prze¿ywanie odkrywczych wydarzeù, ca³kowicie ró¿ni¹cych siê od wczeœniejszych, g³ównie podobnym Ÿród³om traumy u³atwia zniwelowanie negatywnego oddzia³ywania na psychospo³eczne dzia³anie jednostki.
Istota ich opiera siê na innym zachowaniu ca³ej grupy. Która nie potwierdza wyobra¿eù oraz oczekiwaù dziecka. Dooko³a nowych zachowaù ma ono mo¿liwoœÌ zmieniania w³asnego obrazu. Najwa¿niejsze s¹ takie sytuacje, w których to dziecko mo¿e lepiej zapoznaÌ siê z samym sob¹, doceniÌ w³asne atuty, by póŸniej skorzystaÌ z nich w przeró¿nych okolicznoœciach ¿yciowych.
Socjoterapia pozwala równie¿ na weryfikacjê oraz przeÌwiczenie innowacyjnych metod postêpowania a tak¿e zdobycia nieznanych zdolnoœci, g³ownie dotycz¹cych komunikacji miêdzyludzkiej tj. Bycie asertywnym, umiejêtnoœÌ w³aœciwego decydowania, w razie potrzeby poszukiwanie pomocy. Poza zamierzeniami terapeutycznymi, socjoterapia wype³nia tak¿e inne cele oœwiatowe i wspomagaj¹ce rozwój.
Cele edukacyjne obejmuj¹ zaznajamianie siê z przeró¿nymi problemami, których likwidacja umo¿liwi podopiecznym efektywniejsz¹ egzystencjê w systemie spo³ecznym.
Do tych celĂłw zalicza siĂŞ:
poznawanie mechanizmĂłw uzaleÂżnieĂą
uczenie siê rozró¿niania emocji oraz uczuÌ
zaznajomienie siĂŞ z trudnoÂściami wystĂŞpujÂącymi w spoÂłeczeĂąstwie
uczenie siê mnemotechnik oraz ró¿norodnych sposobów rozwi¹zywania zadaù
uczenie siê wype³niania ró¿nych ról spo³ecznych ( syna-córki, wychowanka szkolnego , rówieœnika)
uczenie siĂŞ Âłagodzenia spiĂŞĂŚ miĂŞdzyludzkich
Cele rozwojowe sÂą ÂściÂśle powiÂązane z wiekiem i doÂświadczeniami poszczegĂłlnych osĂłb uczestniczÂących w zajĂŞciach, poniewaÂż we wszystkich stadiach Âżycia przewaÂżajÂą charakterystyczne potrzeby, ktĂłrych zniwelowanie peÂłni waÂżnÂą rolĂŞ w procesie dojrzewania.
Dzieci na etapie wczesnoszkolnym i przedszkolnym znamionuje intensywny wysiÂłek fizyczny, zabawa na powietrzu, odkrywanie zagadek Âświata, chĂŞĂŚ realizowania siĂŞ tworzenia oraz potrzeba pomocy od osĂłb dorosÂłych
M³odzie¿ za nadrzêdn¹ uznaje potrzebê ekspresji i uzewnêtrzniania samego siebie we wszelkich postaciach, g³ównie poprzez literaturê, pragnienia, wyobra¿enia, potrzebê uznania, prywatnoœci, uniezale¿nienia od innych, uto¿samiania siê z grup¹ i dzia³aù prospo³ecznych. Ten okres obfituje w zapaœci zwi¹zane z emocjami, motywacj¹, zasadami moralnymi, to w³aœnie wtedy poznajemy rzeczywistoœÌ i odkrywamy w³asn¹ to¿samoœÌ.
Zajêcia odbywaj¹ce siê podczas socjoterapii tworzone s¹ w oparciu o kryterium wieku i preferencji uczestników, np. oscyluj¹ wokó³ takich tematów, jak:
- rodzina
- przyjaŸù
- mi³oœÌ
- czas wolny
- wÂłasne aspiracje
- ulubione zabawy, etc.
Rola prowadzÂącego sprowadza siĂŞ do upozorowania takich sytuacji, ktĂłre uÂłatwiÂą pacjentom zdanie sobie sprawy ze swoich trudnoÂści i wÂłasnych barier, a takÂże posiadanego potencjaÂłu i umiejĂŞtnoÂści modyfikacji niewÂłaÂściwych zachowaĂą i postaw.
Struktura zajĂŞĂŚ socjoterapeutycznych
Socjoterapia odbywa siê na zasadzie posiadaj¹cych ustalony z góry schemat zebraù grup pacjentów, które przebiegaj¹ w oparciu o ró¿norodne Ìwiczenia, zabawy oraz gry.
Wszystkie spotkania posiadajÂą poszczegĂłlne, drobiazgowe cele, pozostajÂące w stosunku podrzĂŞdnoÂści do celu centralnego, a takÂże oferujÂą moÂżliwoÂści uÂłatwiajÂące zrealizowanie narzuconych sobie zamierzeĂą.
Cele zajêÌ socjoterapeutycznych prowadz¹cy osi¹ga poprzez zastosowanie okreœlonej struktury zajêÌ i metod wspó³pracy z ogó³em cz³onków grupy.
Forma oraz struktura przebiegu zebraĂą odnosi siĂŞ bezpoÂśrednio do poniÂższego schematu:
- tradycyjne przywitanie siĂŞ, ktĂłre zapoczÂątkowuje kolejne zajĂŞcia, a takÂże przekazanie wiadomoÂści o sytuacjach, zaistniaÂłych poza czasem i miejscem prowadzenia zajĂŞĂŚ lub teÂż odnoÂśnie aktualnego stanu emocji czÂłonkĂłw grupy,
- korzystanie z rekreacji, maj¹cej za zadanie st³umienie lub pobudzenie, zale¿nie od atmosfery panuj¹cej w grupie, Ìwiczenia i gry psychokorekcyjne, wychowawcze lub zwi¹zane z rozwojem, g³ównym zadaniem tego fragmentu zajêÌ jest uzyskanie doœwiadczeù o charakterze uczuciowym b¹dŸ poznawczym,
- zakoĂączenie/opinia o wszystkich ĂŚwiczeniach staje siĂŞ koniecznoÂściÂą, pozwala posÂłuÂżyĂŚ siĂŞ nazewnictwem oraz uzewnĂŞtrzniĂŚ wÂłasne uczucia i zaobserwowane uwagi, zauwaÂżyĂŚ korelacje zachodzÂące pomiĂŞdzy zdarzeniami w grupie a tymi majÂącymi miejsce w powszechnych, codziennych obowiÂązkach.
FinaÂł w postaci rundki i poÂżegnania czÂłonkĂłw grupy koĂączy zajĂŞcia.
Osoby koordynujÂące zajĂŞciami dziaÂłajÂą w grupie na zasadzie uczestnikĂłw, nie peÂłniÂą roli przywĂłdcy, a postĂŞpowanie mÂłodych ludzi modelujÂą swoim zachowaniem.
Nadzorowanie przebiegu spotkaĂą zmusza prowadzÂącego do peÂłnej koncentracji uwagi, wytrwaÂłoÂści, ÂżyczliwoÂści, wyrozumiaÂłoÂści, konsekwencji oraz prawdziwoÂści. Pomocne jest poczucie humoru, gdyÂż Âżart lub dowcip sytuacyjny prowadzi do rozÂładowania napiĂŞcia, oczyszczenia atmosfery z negatywnych emocji.
Sposoby pracy z grupÂą
Podczas realizacji programów o które oparta jest socjoterapia korzysta siê z wszelakich metod pracy. Ich g³ówn¹ form¹ jest praca w kole oraz rundki dooko³a niego jako metoda dzielenia siê z innymi uczestnikami terapii w³asnym doœwiadczeniem. Struktura ko³a daj ka¿demu z cz³onków grupy mo¿liwoœÌ kontaktu emocjonalnego oraz wzrokowego, równowa¿y statusy spo³eczne, niweluje dystans wiekowy. Ko³o jest niezmiennym elementem prowadzenia socjoterapii zajêciowej na wstêpie i zakoùczeniu ka¿dych zajêÌ. Runda wokó³ ko³a jest technik¹ umo¿liwiaj¹c¹ poszczególnym uczestnikom nazwanie swoich odczuÌ. Jest ona czêsto wykorzystywana przy podsumowywaniu poszczególnych Ìwiczeù po ich zakoùczeniu. Runda daje mo¿liwoœÌ wypowiedzenia siê ,ale nie zobowi¹zuje do tego. Uczestnik nie musi udzielaÌ odpowiedzi, prowadz¹cy wyra¿a swoje w³asne odczucia jako ostatni. Wypowiedzi uczestników nie s¹ komentowane.
Kolejn¹ technik¹ pobudzaj¹ca aktywnoœÌ grupy jest tzw. "burza mózgów". Chodzi w niej o stworzenie jak najliczniejszej liczby pomys³ów w danym czasie. Wysuwane propozycje mog¹ byÌ rzeczywiste, nierzeczywiste, a czasem nawet absurdalne. Kolejno grupa spoœród propozycji wybiera najlepsze. Przy niektórych Ìwiczeniach praca odbywa siê na ³onie ma³ych 3-5 osobowych grup. Daje ona bezpoœredni kontakt i mo¿liwoœÌ wypowiedzenia siê.
Plastyka jest istotn¹ form¹ wyra¿ania siê dla ludzi maj¹cych trudnoœci z mówieniem o sobie i swoich odczuciach. Podczas zajêÌ plastycznych uczestnicy czuj¹ siê swobodnie maj¹ mo¿liwoœÌ wyra¿enie siebie oraz w³asnych emocji, zrelaksowaÌ siê. Dzie³a plastyczne mog¹ przybieraÌ formy abstrakcyjne
Inne techniki stosowane podczas socjoterapii to:
psychodrama
pantomima
ĂŚwiczenia oraz techniki ksztaÂłtujÂące wyobraÂźniĂŞ
dzielenie siĂŞ swoimi doznaniami
poszukiwanie twĂłrczych rozwiÂązaĂą przy zastosowaniu wszelakich technik
muzyka i Âśpiew
Zajêcia socjoterapeutyczne stanowi¹ cykl spotkaù, które tworz¹ dynamiczn¹ ca³oœÌ. Sk³adaj¹ siê na ni¹ wyznaczone stadia wspó³pracy grupowej.
W fazie pierwszej tworzy siê grupa. Za cel obiera sobie wzajemne przedstawienie cz³onków grup terapeutycznych, a ponadto wspólne sformu³owanie zamierzeù, okreœlenie regu³ panuj¹cych w grupie, norm, tradycji i rytua³ów wytworzenie odpowiedniego nastroju gwarantuj¹cego poczucie bezpieczeùstwa oraz lojalnoœÌ wspó³uczestników.
Te oferty muszÂą byĂŚ niezagraÂżajÂące i niewymagajÂące caÂłoÂściowego, dokÂładnej prezentacji siebie.
Podstawow¹ funkcj¹ tego¿ stadium jest zapewnienie o poczuciu pewnoœci, wytworzeniu wspó³odczuwania. Prowadzi do tego przys³uchiwanie siê grupie, a tak¿e wdro¿enie kilku elementarnych prawide³ grupowych i regu³ wspólnego przebywania, co powoduje zminimalizowanie napiêcia.
Wdro¿enie zasad, które porz¹dkuj¹ ¿ycie grupowe, pozwala na odbywanie siê zajêÌ i wype³nienie postawionych sobie zamierzeù. Funkcjonowanie regulacji zapewnia poczucie bezpieczeùstwa oraz udaremnia ciê¿kie sytuacje i daje mo¿liwoœÌ ich rych³ego rozwi¹zania, gdy tylko pojawiaj¹ siê dewiacyjne postêpowania.
Klarownie postawione metody zachowania to g³ównie:
- dba³oœÌ o bezpieczeùstwo psychofizyczne poszczególnych uczestników zajêÌ, np. "staramy siê byÌ dla siebie ¿yczliwi- nie wyœmiewamy siê i nie krytykujemy",
- zapewnienie, Âże "kaÂżda osoba ma prawo byĂŚ wysÂłuchana".
Grupa powinna takÂże przestrzegaĂŚ zasad, mĂłwiÂących o tajemnicy grupowej- to, co robimy, o czym rozmawiamy zostaje w grupie i nie wychodzi poza jej krÂąg.
Ponadto wÂśrĂłd norm grupowych pojawiajÂą siĂŞ takÂże takie, jak:
"spotykamy siĂŞ regularnie i przychodzimy na zajĂŞcia punktualnie",
"zwracamy siĂŞ do siebie bezpoÂśrednio",
"zajmujemy siĂŞ tym, co siĂŞ dzieje tu i teraz, a nie przedtem",
"mĂłwimy o swych odczuciach, nie o opiniach".
Faza druga nazywana jest odpowiednim stadium pracy, polegajÂącym na wypeÂłnianiu zaÂłoÂżonych celĂłw zwiÂązanych z terapiÂą, edukacjÂą i rozwojem jednostki. Program socjoterapii zawiera zagadnienia uzaleÂżnieĂą, braku pewnoÂści siebie, wÂłaÂściwej samooceny, nabywania nowych doÂświadczeĂą.
W tym czasie analizujemy wczeÂśniej rozpoznane urazy - jednak tylko wtedy, kiedy grupa zdobyÂła wÂłaÂściwy stopieĂą bezpieczeĂąstwa psychicznego i obopĂłlnego zaufania. Fundamentem tworzenia tego fragmentu zajĂŞĂŚ jest zdiagnozowanie odchyleĂą objawiajÂących siĂŞ w zachowaniu i znajdujÂących siĂŞ na drugim planie treÂści traumy.
Koùcow¹ faz¹ wspó³pracy z grup¹ jest postêpuj¹ce d¹¿enie do finalizacji jej dzia³alnoœci.
Zebrania cz³onków grupy s¹ bardzo istotnym zdarzeniem. Wspólne spotkania ³¹cz¹ siê dla nich z satysfakcj¹, ale tak¿e rodz¹ smutek, którego Ÿród³em staje siê zakoùczenie zajêÌ. Mo¿e pojawiÌ siê odczucie osamotnienia i straty. Udzia³ w cyklu zajêÌ socjoterapeutycznych daje ka¿demu z uczestników doznanie wzmocnieù pozytywnych i poczucia oparcia w pozosta³ych uczestnikach terapii.
Bibliografia:
1.) Katarzyna Rawicka, "Socjoterapia". Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 1999r.
Polecamy prace o podobnej tematyce
Metody wychowawcze-porĂłwnanie metody kar i nagrĂłd z metodÂą modelowania
Metody i formy pracy dydaktycznej
Metody pracy w pedagogice spoÂłecznej
Praca nauczyciela w Stanach Zjednoczonych oraz Japonii. PorĂłwnanie warunkĂłw pracy w kontekÂście kulturowym i finansowym.
„Jak mĂłwiĂŚ Âżeby dzieci nas sÂłuchaÂły. Jak sÂłuchaĂŚ, Âżeby dzieci do nas mĂłwiÂły” – zarys problematyki
Polecamy na dziÂś
Metody badaĂą pedagogicznych
Metody i formy pracy dydaktycznej
Komunikacja werbalna i niewerbalna – cechy charakterystyczne oraz bariery komunikacyjne
Definicje pedagogiczne
Rodzaje i przyczyny wspó³czesnych patologii spo³ecznych
Historia wychowania - wykÂłady
Komunikacja interpersonalna
Metody badaĂą pedagogicznych
Przyczyny, przebieg i skutki uzaleÂżnieĂą (alkoholizm, narkomania, samobĂłjstwa)
Zabawy dydaktyczne dla dzieci w wieku przedszkolnym