Napromieniowani

WstrzÂąs
WstrzÂąs jest stanem zagroÂżenia Âżycia, ktĂłry najogĂłlniej wynika z niedostatecznego zaopatrzenia narzÂądĂłw w krew.
Szerzej, stan ten polega na zaburzeniu przep³ywu krwi na poziomie mikronaczyù, co powoduje niedobory zaopatrzenia tkanek w tlen i substancje od¿ywcze oraz zaburza odbieranie produktów przemiany materii. W porównaniu do niewydolnoœci kr¹¿enia wstrz¹s jest stanem który wygl¹da podobnie, ale jego nasilenie i postêp jest o wiele wiêkszy
i szybszy niÂż niewydolnoÂści. Potoczne okreÂślenie „szok” nie powinno byĂŚ stosowane zamiennie, gdyÂż oznacza jedynie reakcjĂŞ ukÂładu nerwowego na traumatyczne przeÂżycia
i wyraÂża siĂŞ w postaci drÂżenia miĂŞsni i bladoÂści skĂłry.
Wyró¿niamy 3 etapy wstrz¹su:
1.   NiepostĂŞpujÂący, gdy uruchomione mechanizmy kompensacyjne sÂą wydolne
i zapewniajÂą minimalny przepÂływ krwi przez narzÂądy obwodowe.
2.   PostĂŞpujÂący, gdy wydolnoœÌ mechanizmĂłw kompensacyjnych ulega zmniejszeniu lub jest niewystarczajÂąca dla przeciwdziaÂłania utrzymujÂącej siĂŞ przyczynie wstrzÂąsu (np. trwajÂącej utracie krwi), co doprowadza do postĂŞpujÂącego niedokrwienia narzÂądĂłw obwodowych. Nieodwracalny, gdy niewydolnoœÌ mechanizmĂłw kompensacyjnych powoduje niedokrwienie, niedotlenienie i martwicĂŞ komĂłrek prowadzÂącÂą do niewydolnoÂści narzÂądĂłw.
Na pocz¹tku organizm radzi sobie ze wstrz¹sem dziêki tzw. centralizacji kr¹¿enia. Polega ona na ograniczeniu zaopatrzenia w krew mniej wa¿nych dla prze¿ycia czêœci cia³a (skóry, miêsni koùczyn, jelit) i zapewnienia go dla ¿yciowo wa¿nych narz¹dów: mózgu, serca i p³uc. Co wa¿ne, usuniêcie przyczyny wstrz¹su w dwóch pierwszych etapach umo¿liwia przywrócenie prawid³owej funkcji uk³adu kr¹¿enia.

WstrzÂąs hipowolemiczny
Wynika ze zmniejszonej zawartoÂści krwi w naczyniach.
Przyczyny:
·   krwotoki zewnĂŞtrzne i wewnĂŞtrzne
·   utrata pÂłynĂłw np. przy rozlegÂłych oparzeniach
·   silne wymioty/biegunki
·   obfite poty, np. udar sÂłoneczny
Objawy:
·   szybkie, sÂłabo lub niewyczuwalne tĂŞtno
·   blada, zimna skĂłra, czĂŞsto z towarzyszÂącymi dreszczami
·   zimny pot
·   niepokĂłj, zdezorientowanie
PostĂŞpowanie:
1.   JeÂśli to moÂżliwe, naleÂży usun¹Ì przyczynĂŞ wstrzÂąsu, np. zatamowaĂŚ krwotok
2.   UÂłoÂżyĂŚ poszkodowanego w pozycji przeciwwstrzÂąsowej, tj. pÂłasko na wznak z nogami uniesionymi okoÂło 30cm wyÂżej (moÂżna podÂłoÂżyĂŚ waÂłek z koca itp.)
3.   ZapobiegaĂŚ utracie ciepÂła, poszkodowany powinien leÂżeĂŚ na kocu i byĂŚ teÂż nim przykryty.
4.   UspokoiĂŚ poszkodowanego i staraĂŚ siĂŞ zachowaĂŚ spokĂłj w jego otoczeniu.
5.   WezwaĂŚ karetkĂŞ pogotowia.
6.   Regularnie kontrolowaĂŚ waÂżne funkcje Âżyciowe.

WstrzÂąs kardiogenny
Spowodowany jest ostrym spadkiem wydajnoÂści pracy serca.
Przyczyny:
·   zawaÂł miĂŞÂśnia sercowego
·   zaburzenia rytmu serca
·   zator tĂŞtnicy pÂłucnej
Objawy:
·   szybkie, sÂłabo wyczuwalne tĂŞtno
·   zimna, blada skĂłra
·   zimny pot
·   drÂżenia
CzĂŞsto dotyczy osĂłb juÂż leczonych z powodu chorĂłb serca.
PostĂŞpowanie:
1.   SprawdziĂŚ podstawowe funkcje Âżyciowe
2.   UÂłoÂżyĂŚ poszkodowanego z lekko uniesionÂą gĂłrnÂą poÂłowÂą ciaÂła (patrz: ZawaÂł miĂŞÂśnia sercowego)
3.   UspokoiĂŚ poszkodowanego
4.   ChroniĂŚ go przed wyziĂŞbieniem
5.   WezwaĂŚ karetkĂŞ
W tym rodzaju wstrz¹su NIE WOLNO stosowaÌ pozycji przeciwwstrz¹sowej! Mo¿e ona obci¹¿yÌ dodatkowo ju¿ i tak przeci¹¿one serce!
WstrzÂąs anafilaktyczny
Jest ostrÂą, zagraÂżajÂącÂą Âżyciu reakcjÂą alergicznÂą caÂłego organizmu. Z reguÂły wystĂŞpuje natychmiast po kontakcie z substancjami wyzwalajÂącymi, mogÂą to byĂŚ np. leki, preparaty krwi, jad owadĂłw
Objawy:
·   zaczerwienienie skĂłry, ÂświÂąd, obrzĂŞki na caÂłym ciele, czasem pokrzywka
·   dusznoœÌ zwiÂązana z obrzĂŞkiem krtani i/lub skurczem oskrzeli
·   spadek ciÂśnienia zwiÂązany z zapaÂściÂą sercowo-naczyniowÂą i zwiĂŞkszonÂą przepuszczalnoÂściÂą naczyĂą wÂłosowatych
·   nudnoÂści, wymioty
PostĂŞpowanie:
1.   PrzerwaĂŚ kontakt z alergenem (np. zaprzestaĂŚ podawania leku!)
2.   SkontrolowaĂŚ podstawowe funkcje Âżyciowe
3.   UÂłoÂżyĂŚ poszkodowanego w pozycji bezpiecznej
4.   WezwaĂŚ karetkĂŞ pogotowia.
PamiêtaÌ nale¿y, ¿e poszkodowany we wstrz¹sie jest na ogó³ przytomny!
Obci¹¿enia psychiczne, jak strach czy ból mog¹ nasilaÌ wstrz¹s.
Nie naleÂży stosowaĂŚ uÂłoÂżenia przeciwwstrzÂąsowego w przypadku:
·   urazu czaszkowo-mĂłzgowego
·   dusznoÂści
·   nagÂłych bĂłlach w klatce piersiowej i/lub nadbrzuszu.

Inne rodzaje wstrzÂąsu:
·   WstrzÂąs neurogenny. Podobny do hipowolemicznego, z tym, Âże mechanizm powstawania jest odwrotny: objĂŞtoœÌ krwi nie ulega zmniejszeniu, za to wskutek zahamowania przewodzenia impulsĂłw nerwowych nastĂŞpuje rozszerzenie naczyĂą.
W ten sposĂłb krwi jest za maÂło aby je wypeÂłniĂŚ i rozwija siĂŞ wstrzÂąs. Objawy
i postĂŞpowanie - jak przy wstrzÂąsie hipowolemicznym.
·   WstrzÂąs septyczny. Podobny do anafilaktycznego. Jest wynikiem ostrej reakcji zapalnej jako odpowiedÂź organizmu na drobnoustroje. Dochodzi do rozszerzenia naczyĂą, ucieczki pÂłynĂłw z ich ÂświatÂła oraz wykrzepiania ÂśrĂłdnaczyniowego. Objawy
i postĂŞpowanie - jak przy wstrzÂąsie hipowolemicznym.