Napromieniowani

Ranami nazywamy uraz mechaniczny, powoduj¹cy uszkodzenie b¹dŸ przerwanie ci¹g³oœci skóry i/lub tkanek le¿¹cych pod ni¹.
Dzielimy je na zamkniĂŞte i otwarte.
Rany zamkniĂŞte
Jest to uszkodzenie g³êbszych warstw skóry i/lub tkanek le¿¹cych g³êbiej z zachowaniem ci¹g³oœci warstwy powierzchownej. Taki rodzaj urazu najczêœciej powstaje w wyniku uderzenia têpym przedmiotem. G³êboko w skórze z uszkodzonych naczyù wydostaje siê krew i powstaje tzw. siniak.
Objawy:
·   powierzchnia skĂłry nienaruszona, ale ze zmienionym zabarwieniem (ciemno-niebieskie, fioletowe)
·   obrzĂŞk
·   bĂłl
·   jeÂśli doszÂło do uszkodzenia duÂżego naczynia, moÂże powstaĂŚ krwiak. NajczĂŞÂściej towarzyszy on zÂłamaniom.
PostĂŞpowanie:
Przy niewielkich obraÂżeniach – brak specjalnego postĂŞpowania.
Gdy powstaje obrzĂŞk:
·   ucisn¹Ì i schÂłodziĂŚ uszkodzone miejsce (przyÂłoÂżyĂŚ lĂłd lub polewaĂŚ zimnÂą wodÂą). Takie postĂŞpowanie powoduje obkurczenie naczyĂą i zmniejszenie krwawienia
·   unieœÌ uszkodzonÂą czêœÌ ciaÂła (koĂączynĂŞ); zmniejsza to dopÂływu krwi i tym samym narastanie obrzĂŞku
·   unieruchomiĂŚ; zmniejsza to krwawienie i bĂłl.

Rany otwarte
Rana otwarta to taka, w ktĂłrej ma miejsce przerwanie ciÂągÂłoÂści skĂłry, co sprzyja zabrudzeniu i zakaÂżeniu rany oraz krwawieniu.
PostĂŞpowanie:
·   gdy wystĂŞpuje krwawienie – tamowaĂŚ przez przyÂłoÂżenie jaÂłowego opatrunku
bezpoÂśrednio na ranĂŞ i uciÂśniĂŞciu go
·   unieruchomienie uszkodzonej czĂŞÂści ciaÂła (koĂączyny) – zmniejsz to krwawienie i bĂłl
·   zabezpieczenie oderwanych lub amputowanych czĂŞÂści ciaÂła. Nieoderwane do koĂąca czĂŞÂści ciaÂła naleÂży przyÂłoÂżyĂŚ w swoje oryginalne miejsce i przybandaÂżowaĂŚ. Amputowane – zabezpieczyĂŚ w jaÂłowej gazie i przetransportowaĂŚ w wilgoci i chÂłodzie z chorym do szpitala (UWAGA! Nigdy nie zamraÂżaĂŚ!)
·   jeÂżeli w ranie widoczne sÂą narzÂądy wewnĂŞtrzne, np. jelita, nie wolno odprowadzaĂŚ ich do jamy brzusznej, moÂżne jedynie przykryĂŚ je jaÂłowÂą, wilgotnÂą gazÂą
·   jeÂżeli w ranie widoczne sÂą wbite w niÂą ciaÂła obce, np. prĂŞt, nó¿ itp. to nie wolno ich wyjmowaĂŚ – ryzyko masywnego krwotoku!
Dzielimy go na zewnĂŞtrzny i wewnĂŞtrzny.
Jeœli nie zostanie zatamowany, mo¿e dojœÌ do znacznej utraty krwi co w konsekwencji najczêœciej prowadzi do rozwiniêcia wstrz¹su hipowolemicznego.

Krwotok zewnĂŞtrzny
Nie ma trudnoÂści w jego rozpoznawaniu, widaĂŚ wypÂływajÂącÂą z rany krew.
PostĂŞpowanie:
·   ocena stanu poszkodowanego: ÂświadomoÂści, oddechu, tĂŞtna
·   wezwanie pomocy
·   naÂłoÂżenie jaÂłowego opatrunku i uciÂśniĂŞcie miejsca krwawienia
·   umocowanie opatrunku bandaÂżem; kontynuowaĂŚ ucisk do ustania krwawienia. Taki opatrunek nazywamy opatrunkiem uciskowym (nie myliĂŚ z opaskÂą uciskowÂą!)
·   jeÂśli opatrunek przesiÂąka krwiÂą - doÂłoÂżyĂŚ kolejne warstwy nie zdejmujÂąc starego i nie zwalniajÂąc ucisku
·   jeÂśli krwawienie nadal nie ustaje, unieœÌ krwawiÂącÂą koĂączynĂŞ nie zwalniajÂąc ucisku
·   unieruchomiĂŚ krwawiÂącÂą koĂączynĂŞ
·   jeÂśli powyÂższe metody zawodzÂą – zastosowaĂŚ ucisk na tĂŞtnice powyÂżej miejsca krwawienia (tĂŞtnica ramienna poniÂżej doÂłu pachowego na koĂączynie gĂłrnej albo tĂŞtnica udowa w pachwinie na koĂączynie dolnej)
·   w ostatecznoÂści stosowaĂŚ opaskĂŞ uciskowÂą; powinna byĂŚ stosowana raczej w bardzo ciĂŞÂżkich urazach jak amputacje lub zmiaÂżdÂżenia.
UÂżycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne; potencjalne powikÂłania:
·   uszkodzenie nerwĂłw, miĂŞsni bÂądÂź naczyĂą krwionoÂśnych (g³ównie przy stosowaniu zbyt wÂąskiej opaski!)
·   martwicy tkanek poÂłoÂżonych obwodowo od opaski (gdy zaÂłoÂżona jest zbyt dÂługo
i dojdzie do niedokrwienia)
ZakÂładajÂąc opaskĂŞ naleÂży pamiĂŞtaĂŚ, Âże:
·   nie wolno zakÂładaĂŚ jej na koĂączynach poniÂżej Âłokci lub kolan oraz nigdy nie na tuÂłowiu
·   naleÂży stosowaĂŚ szeroki bandaÂż albo podÂłoÂżyĂŚ pod wÂąski szeroki opatrunek (aby powierzchnia ucisku byÂła jak najwiĂŞksza)
·   nie naleÂży poluÂźniaĂŚ raz zaÂłoÂżonej opaski uciskowej
·   opaska musi byĂŚ widoczna przez caÂły czas, nie wolno jej przykrywaĂŚ
·   naleÂży opisaĂŚ opaskĂŞ hasÂłem „opaska uciskowa” oraz godzinÂą jej zaÂłoÂżenia.
Technika zakÂładania opaski uciskowej:
·   powyÂżej miejsca krwawienia ratownik kilkukrotnie owija koĂączynĂŞ szerokim bandaÂżem
·   koĂące bandaÂża wi¹¿e tak, aby moÂżna byÂło wÂłoÂżyĂŚ w wĂŞzeÂł kawaÂłek drewna (np. ga³¹Ÿ, kij)
·   umocowuje w wĂŞÂźle ga³¹Ÿ/kij i obraca niÂą tak dÂługo, aÂż krwawienie ustÂąpi
·   koĂące kija/ga³êzi przymocowuje tak, aby nie doszÂło do jego poluÂźnienia (i tym samym do ponownego krwawienia!)
·   opisuje opaskĂŞ uciskowÂą.

Krwotok wewnĂŞtrzny
W przeciwieĂąstwie do krwotoku zewnĂŞtrznego, tutaj nie ma miejsca wypÂływ krwi z rany na zewnÂątrz ciaÂła.
Rozpoznanie:
Na podstawie objawĂłw mogÂących ÂświadczyĂŚ o krwotoku:
·   zmiana zabarwienia skĂłry (ciemnoniebieskie-fioletowe), zwane potocznie „siniakiem”
·   wymiotowanie krwiÂą bÂądÂź oddawanie smolistych stolcĂłw to czĂŞsto objaw krwawienia z wrzodu Âżo³¹dka lub dwunastnicy
·   oddawanie stolca podbarwionego krwiÂą – krwawienie z koĂącowego odcinka przewodu pokarmowego
·   oddawanie moczu podbarwionego krwiÂą – krwawienie z ukÂładu moczowego
·   wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwiÂą lub krwi – krwawienie z pÂłuc
·   powiĂŞkszenie siĂŞ obwodu brzucha, zasinienie pod ktĂłrymÂś z ÂłukĂłw Âżebrowych – krwawienie z narzÂądĂłw jamy brzusznej (wÂątroby, Âśledziony)
·   krwawienie towarzyszÂące zÂłamaniom zamkniĂŞtym; moÂże towarzyszyĂŚ temu obrzĂŞk, zasinienie, zwiĂŞkszone ucieplenie.
PostĂŞpowanie:
·   ocena stanu poszkodowanego – ÂświadomoÂści, oddechu, tĂŞtna
·   wezwanie pomocy
·   zbadanie poszkodowanego i ustalenie rozpoznania
·   przy krwawieniu wewnÂątrz koĂączyn – unieruchomienie
·   uÂłoÂżenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrzÂąsowej (z lekko uniesionymi koĂączynami dolnymi)
·   okrycie poszkodowanego
·   okresowa kontrola parametrĂłw Âżyciowych
·   NIE podawaĂŚ poszkodowanemu niczego doustnie.

Krwawienie z nosa
Przyczyny:
·   urazy twarzoczaszki
·   choroby krwi, np. hemofilia
·   nadciÂśnienie tĂŞtnicze
·   zapalenie zatok obocznych nosa
·   infekcje gĂłrnych drĂłg oddechowych
·   zamieniona ÂśluzĂłwka (np. w zbyt czĂŞstym uÂżywaniu kropli do nosa!)
PostĂŞpowanie:
·   przy podejrzeniu zÂłamaniu podstawy czaszki (w wywiadzie uraz gÂłowy, widoczny wypÂływ krwi z uszu i nosa) naleÂży unieruchomiĂŚ gÂłowĂŞ i przykryĂŚ miejsce krwawienia(nos, uszy) jaÂłowym opatrunkiem, bez ucisku. Nie tamowaĂŚ wypÂływu krwi i pÂłynu mĂłzgowo-rdzeniowego.
·   gdy nie podejrzewamy urazu czaszki:
A. poszkodowany nieprzytomny:
o   wezwaĂŚ pomoc
o   udroÂżniĂŚ drogi oddechowe
o   skontrolowaĂŚ zawartoœÌ jamy ustnej (krew moÂże spÂływaĂŚ po tylnej Âścianie gardÂła)
o   stosowaĂŚ ucisk na skrzydeÂłka nosa do ustania krwawienia
o   sprawdzaĂŚ oddech i kr¹¿enie
B. poszkodowany przytomny:
o   posadziĂŚ poszkodowanego, uspokoiĂŚ go, pochyliĂŚ do przodu (aby poszkodowany nie poÂłykaÂł bÂądÂź nie zakrztusiÂł siĂŞ krwiÂą)
o   stosowaĂŚ ucisk na skrzydeÂłka nosa do ustania krwawienia
o   przyÂłoÂżyĂŚ zimny opatrunek (lĂłd) bezpoÂśrednio na nos i na szyjĂŞ w miejscu przebiegu duÂżych naczyĂą.
A. poszkodowany nieprzytomny:
o   wezwaĂŚ pomoc
o   udroÂżniĂŚ drogi oddechowe
o   skontrolowaĂŚ zawartoœÌ jamy ustnej (krew moÂże spÂływaĂŚ po tylnej Âścianie gardÂła)
o   stosowaĂŚ ucisk na skrzydeÂłka nosa do ustania krwawienia
o   sprawdzaĂŚ oddech i kr¹¿enie
B. poszkodowany przytomny:
o   posadziĂŚ poszkodowanego, uspokoiĂŚ go, pochyliĂŚ do przodu (aby poszkodowany nie poÂłykaÂł bÂądÂź nie zakrztusiÂł siĂŞ krwiÂą)
o   stosowaĂŚ ucisk na skrzydeÂłka nosa do ustania krwawienia
o   przyÂłoÂżyĂŚ zimny opatrunek (lĂłd) bezpoÂśrednio na nos i na szyjĂŞ w miejscu przebiegu duÂżych naczyĂą.