Napromieniowani

Urazy tego typu mogÂą towarzyszyĂŚ urazom gÂłowy.
Zawsze naleÂży je podejrzewaĂŚ w nastĂŞpujÂących okolicznoÂściach:
·   uraz spowodowaÂł utratĂŞ przytomnoÂści poszkodowanego
·   uraz dotyczyÂł gĂłrnej poÂłowy ciaÂła, a szczegĂłlnie szyi i gÂłowy
·   uraz spowodowaÂł zaburzenia ÂświadomoÂści
·   w przypadku zatrucia lekami i alkoholem.

Urazy, ktĂłre predysponujÂą do uszkodzeĂą krĂŞgosÂłupa sÂą nastĂŞpujÂące:
·   upadki z wysokoÂści
·   skoki na gÂłowĂŞ do pÂłytkiej wody
·   wypadki komunikacyjne (szczegĂłlni motocyklowe)
·   uderzenia w gÂłowĂŞ.
Skutki:
Urazy krêgos³upa mog¹ powodowaÌ z³amania krêgów, przemieszczenie kr¹¿ków miêdzykrêgowych itp. i doprowadziÌ do ucisku rdzenia krêgowego (np. przez od³am kostny).
Urazy rdzenia krêgowego mog¹ prowadziÌ do wstrz¹œnienia i st³uczenia rdzenia, przerwania jego ci¹g³oœci oraz uszkodzenia nerwów rdzeniowych. W zale¿noœci od wysokoœci, na której zosta³ uszkodzony rdzeù krêgowy, mog¹ mieÌ miejsce zaburzenia oddychania poszkodowanego:
·   przy uszkodzeniu powyÂżej czwartego krĂŞgu szyjnego nie ma przekazywania pobudzeĂą drogÂą nerwu przeponowego do przepony
·   przy uszkodzeniu poniÂżej ma miejsce tylko czĂŞÂściowe poraÂżenie przepony.
Zdarza siĂŞ, Âże uraz rdzenia krĂŞgowego ma podÂłoÂże jatrogenne, tzn. zostaÂł spowodowany wskutek nieumiejĂŞtnie udzielonej pomocy.
Objawy:
Uszkodzenia krĂŞgosÂłupa:
·   bĂłl – w przypadku zÂłamania krĂŞgĂłw
·   stwierdzana przy badaniu poszkodowanego bolesnoœÌ wyrostkĂłw koÂścistych
·   znieksztaÂłcenie krĂŞgosÂłupa (nienaturalne wybrzuszenie), znieksztaÂłcenie krzywizn krĂŞgosÂłupa: garb, uskok
·   ograniczenie ruchomoÂści krĂŞgosÂłupa, np. przymusowe ustawienie gÂłowy.
Uszkodzenia rdzenia krĂŞgowego:
·   moÂżliwoœÌ wystÂąpienia zaburzeĂą oddychania w zaleÂżnoÂści od wysokoÂści uszkodzenia rdzenia
·   wystÂąpienie tzw. wstrzÂąsu rdzeniowego – na skutek uszkodzenia oÂśrodkĂłw wspó³czulnych nagle dochodzi do rozszerzenia naczyĂą, w ktĂłrych zalega krew (jest to sytuacja analogiczna do omdlenia)
·   poraÂżenie koĂączyn i tuÂłowia
·   poraÂżenie pĂŞcherza moczowego (tzw. pĂŞcherz neurogenny) i zwieracza odbytu.
PostĂŞpowanie:
1.   Wezwanie pomocy
2.   Unieruchomienie gÂłowy i szyi oraz tuÂłowia
3.   Ocena funkcji Âżyciowych – oddech, tĂŞtno:
o   jeÂśli poszkodowany wymaga prowadzenia resuscytacji kr¹¿eniowo-oddechowej – udroÂżnienie drĂłg oddechowych poprzez wysuniĂŞcie Âżuchwy,
o   jeÂśli poszkodowany nie wymaga prowadzenia resuscytacji kr¹¿eniowo-oddechowej, tamowania krwawieĂą oraz innych nagÂłych dziaÂłaĂą. Nie naleÂży go poruszaĂŚ do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego!
4.   JeÂśli poszkodowany musi byĂŚ przeniesiony, jest to moÂżliwe po uprzednim unieruchomieniu gÂłowy, szi i tuÂłowia.
Stany zagro¿enia zdrowia i ¿ycia zwi¹zane z urazami w obrêbie klatki piersiowej dotycz¹ g³ównie zaburzeù funkcjonalnych w obrêbie uk³adów oddechowego i kr¹¿enia.

Algorytm stabilizacji krĂŞgosÂłupa szyjnego

1.   ratownik klĂŞka za gÂłowÂą poszkodowanego, pochyla siĂŞ, chwyta za gÂłowĂŞ oburÂącz
w okolicach skroniowych, wykonujÂąc jednoczeÂśnie lekki naciÂąg w osi dÂługiej ciaÂła, Âłokcie opiera o podÂłoÂże
2.   moÂże jednoczeÂśnie udroÂżniĂŚ drogi oddechowe
3.   jeÂśli sytuacja tego wymaga i np. konieczne jest prowadzenie masaÂżu serca,
a ratownik jest sam, musi wtedy klĂŞkn¹Ì z boku poszkodowanego. Dlatego w dalszej kolejnoÂści stabilizuje gÂłowĂŞ poszkodowanego miĂŞdzy swoimi kolanami – ma wtedy wolne rĂŞce i z obu stron gÂłowy przykÂłada prowizoryczne materiaÂły, ktĂłre majÂą uniemoÂżliwiĂŚ wykonywanie gÂłowÂą ruchĂłw na boki – odzieÂż, rĂŞczniki, buty, albo jeÂśli umoÂżliwia to podÂłoÂże, na ktĂłrym leÂży poszkodowany – podsypuje piasek, ziemiĂŞ itp.
4.   jeÂśli jest dwĂłch ratownikĂłw, to jeden z nich przez caÂły czas stabilizuje gÂłowĂŞ i szyjĂŞ
i jednoczeÂśnie udraÂżnia drogi oddechowe, a drugi prowadzi czynnoÂści ratownicze.
NaleÂży podejrzewaĂŚ w nastĂŞpujÂących przypadkach:
·   wypadkach komunikacyjnych
·   powieszeniu
·   duszeniu
·   ranach szyi.
Uszkodzenie krtani i tchawicy
Objawy:
·   trudnoÂści w oddychaniu
·   odksztuszanie krwi
·   odma podskĂłrna
PostĂŞpowanie:
·   UdroÂżnienie drĂłg oddechowych
·   Wezwanie pomocy.

Uszkodzenie naczyĂą szyjnych

Uszkodzenie naczyĂą w obrĂŞbie szyi moÂże dotyczyĂŚ zarĂłwna ÂżyÂł jak i tĂŞtnic.
Skutki:
·   uszkodzenie ÂżyÂł szyjnych moÂże spowodowaĂŚ zator powietrzny
·   uszkodzenie tĂŞtnic szyjnych – wskutek szybkiego wypÂływu krwi, pod ciÂśnieniem – prowadzi do wykrwawienia poszkodowanego.
Objawy:
·   widoczna rana szyi
·   krwawienia Âżylne – wypÂływa ciemna krew (w przypadku uszkodzonej ÂżyÂły)
·   krwawienie tĂŞtnicze – jasnoczerwona krew wypÂływa pod duÂżym ciÂśnieniem
(w przypadku uszkodzonej tĂŞtnicy).
PostĂŞpowanie:
1.   W przypadku uszkodzonej ÂżyÂły naleÂży zatamowaĂŚ krwawienie, przykÂładajÂąc jaÂłowy opatrunek, foliĂŞ. W przypadku braku powyÂższych materia³ów moÂżna przyÂłoÂżyĂŚ rĂŞkĂŞ.
2.   W przypadku krwawienia tĂŞtniczego dziaÂłanie musi byĂŚ bardzo szybkie! Krwawienie naleÂży zatamowaĂŚ, stosujÂąc ucisk na uszkodzonÂą tĂŞtnicĂŞ. Ucisk (na tĂŞtnicĂŞ szyjnÂą) moÂże byĂŚ tylko jednostronny.
Uciskanie tĂŞtnic po obydwu stronach szyi powoduje zaburzenia ukrwienia mĂłzgowia!

ZÂłamania Âżeber
Objawy:
·   zmiana zabarwienia skĂłry nad miejscem uszkodzenia
·   bĂłl w miejscu zadziaÂłania urazu, nasilajÂący siĂŞ podczas kaszlu, g³êbszego wdechu, przy poruszaniu siĂŞ.
PostĂŞpowanie:
Nie ma specjalnego postĂŞpowania w przypadku zÂłamania Âżebra – nie jest zalecane unieruchamianie klatki piersiowej poprzez zaÂłoÂżenie opaski elastycznej.
Niestabilna klatka piersiowa
Definicja – o niestabilnej klatce piersiowej moÂżna mĂłwiĂŚ w przypadku zÂłamania trzech lub wiĂŞcej Âżeber w dwĂłch miejscach.
Objawy:
·   bĂłl
·   zaburzenia oddychania
·   opaczne ruchy klatki piersiowej – oddech paradoksalny. Oddech paradoksalny w tym przypadku polega na tym, Âże w trakcie wdechu uszkodzona czêœÌ klatki piersiowej zapada siĂŞ, a pozostaÂła - unosi. Podczas wdechu ruchy klatki piersiowej wykonywane sÂą odwrotne.
PostĂŞpowanie:
1.   Wezwanie pomocy
2.   UdroÂżnienie drĂłg oddechowych
3.   Ustabilizowanie klatki piersiowej, poprzez unieruchomienie zÂłamanych Âżeber. PoczÂątkowo mogÂą to byĂŚ rĂŞce ratownika. MoÂżna poszkodowanego poÂłoÂżyĂŚ na uszkodzonym boku – pozycja taka stabilizuje zÂłamane Âżebra oraz poprawia oddychanie i zmniejsza bĂłl.