Napromieniowani

Agnieszka B: Staraj siĂŞ ÂśmiaĂŚ najczĂŞÂściej, gdy tylko potrafisz - wiem, Âżycie z chorobÂą nie jest tak Âłatwe, jak tego byÂśmy chcieli, ale w ten prosty sposĂłb moÂżemy je sobie uÂłatwiaĂŚ.
Dorota: Jak najbardziej. ÂŚmiech to zdrowie! Jak jestem w dobrym humorze, to Âłatwiej znoszĂŞ bĂłl stawĂłw.
A: Nie rezygnuj z drobnych codziennych przyjemnoÂści.
D: KaÂżdy z nas zasÂługuje na odrobinĂŞ radoÂści, drobne codzienne przyjemnoÂści umilajÂą Âżycie z chorobÂą.
A: WychodŸ do ludzi, nawi¹zuj znajomoœci, przyjaŸnie - samotnoœÌ sprzyja smutkowi.D: Zdecydowanie popieram. Im wiêcej mam znajomych i przyjació³, tym ³atwiej jest mi przetrwaÌ ciê¿kie chwile. Od 1994 roku chorujê na m³odzieùcze idiopatyczne zapalenie stawów. To w³aœnie dziêki moim przyjacio³om nabra³am dystansu do w³asnej choroby. Moi zdrowi rówieœnicy pomogli mi równie¿ zrozumieÌ, ¿e pomimo choroby mogê daÌ im wartoœciow¹ przyjaŸù.
A: Pomagaj innym ludziom, równie¿ tym, których uwa¿asz za zdrowych - potrzebujemy siê nawzajem. Czasem Tobie trzeba pomóc, np. przy przeniesieniu ciê¿kiej ksi¹¿ki, a czasem to w³aœnie Ty jesteœ t¹ jedyn¹ osob¹, która mo¿e pomóc - rad¹, uœmiechem, przytrzymaniem drzwi szwedk¹ (kul¹), zachêt¹, telefonem, cierpliwoœci¹ w odrabianiu lekcji itp.
D: PomagajÂąc innym pokazujĂŞ, Âże pomimo choroby teÂż moÂżna na mnie liczyĂŚ i potrafiĂŞ byĂŚ odpowiedzialna! Wtedy rĂłwnieÂż czujĂŞ, Âże jestem potrzebna.
A: Naucz siĂŞ prosiĂŚ o pomoc. Nieraz masz pretensje do siebie, wstydzisz siĂŞ tego, Âże nawet do prostych czynnoÂści musisz angaÂżowaĂŚ innych, bo sam(a) nie moÂżesz sobie poradziĂŚ. Niepotrzebnie siĂŞ tak potĂŞpiasz - to przecieÂż nie jest Twoja wina, Âże zachorowaÂłaÂś(eÂś)! Ty teÂż potrafisz pomagaĂŚ innym! WiĂŞcej pokory i sprytu!
A: Twoja choroba nie musi byĂŚ TwojÂą przysÂłowiowÂą “piĂŞtÂą AchillesowÂą”, moÂże kiedyÂś okazaĂŚ siĂŞ Twoim atutem: dziĂŞki niej Âłatwiej i szybciej niÂż Twoi rĂłwieÂśnicy uczysz siĂŞ rozumieĂŚ innych, jesteÂś wraÂżliwsza(y) na potrzeby innych ludzi - to wielka zaleta!
D: Hmmm... CoÂś w tym jest... DziĂŞki chorobie zaczĂŞÂłam dostrzegaĂŚ, Âże inni ludzie (teÂż zdrowi rĂłwieÂśnicy) rĂłwnieÂż czĂŞsto potrzebujÂą pomocy albo po prostu mojej obecnoÂści. W dodatku moi zdrowi znajomi bardziej ceniÂą swoje studia, kiedy widzÂą, jak ja uczĂŞ siĂŞ i walczĂŞ o zdanie egzaminĂłw pomimo nawrotu choroby.

A teraz coÂś bardziej “dla ciaÂła”
A: Wygodnie jest uÂżywaĂŚ lekkiego kubka/szklanki z duÂżym uchem, Âżeby moÂżna byÂło chwyciĂŚ ucho wszystkimi palcami dÂłoni.
D: To dziaÂła. Sama tak robiĂŞ.
A: Dobrze jest, niosÂąc np. kubek z gorÂącÂą herbatÂą, oprzeĂŚ go na rĂŞkawie przedramienia drugiej rĂŞki - wtedy ciĂŞÂżar kubka rozkÂłada siĂŞ na obie rĂŞce i jest mniejsze prawdopodobieĂąstwo, Âże naczynie wypadnie nam z rĂŞki. (ryc. 1)
D: Sama wynalazÂłam takie rozwiÂązanie juÂż wiele lat temu.
A: Czasem, jak bol¹ palce u r¹k, wybranie numeru w telefonie mo¿e byÌ dla Ciebie trudne. Mo¿esz u³atwiÌ sobie tê czynnoœÌ u¿ywaj¹c o³ówka.
A: JeÂśli uÂżywasz na co dzieĂą plecaka, to staraj siĂŞ, aby paski byÂły moÂżliwie krĂłtkie i plecak przylegaÂł do Twoich plecĂłw (a nie swobodnie zwisaÂł z ramion). DziĂŞki temu plecy bĂŞdÂą pracowaÂły w prawidÂłowej pozycji i bĂŞdÂą mniej bolaÂły.
D: Poza tym bĂŞdzie duÂżo wygodniej
A: JeÂśli bĂŞdziesz nosiĂŚ plecak zaÂłoÂżony symetrycznie na oba ramiona, a nie przewieszony przez jedno ramiĂŞ, bĂłle plecĂłw bĂŞdÂą mniej dokuczliwe, gdyÂż ramiona bĂŞdÂą pracowaÂły w prawidÂłowej pozycji.
A: Lepiej nie dŸwigaj ciê¿kich rzeczy - jeœli nie musisz. Noszenie ciê¿arów mo¿e nadwerê¿yÌ Twój krêgos³up, nogi, rêce. Lepiej przenieœÌ coœ w czêœciach (np. po jednej siatce zakupów w ka¿dej rêce), chodz¹c kilka razy.
D: Owszem, ale nie zawsze da siê tego unikn¹Ì. Trzeba byÌ po prostu rozs¹dnym i unikaÌ dŸwigania przede wszystkim wtedy, gdy choroba jest aktywna. Ja nieraz muszê wybieraÌ - albo zrobiê coœ sama nadwerê¿aj¹c siê i bêdê czu³a ból przez wiele godzin, albo poproszê kogoœ o pomoc.
A: Lubisz taĂączyĂŚ? To bardzo dobrze! Tylko raczej staraj siĂŞ unikaĂŚ bardzo szybkich i energicznych ruchĂłw, skokĂłw, aby nie forsowaĂŚ siĂŞ zbytnio. Wszystko, co nie wywoÂłuje bĂłlu, jest dozwolone!
D: Parkiet jest moim Âżyciem! Aczkolwiek na ostatniej imprezie za wysoko podskoczyÂłam i zwichnĂŞÂłam sobie chorÂą stopĂŞ...
A: Staraj siê unikaÌ s³oùca. D³ugie przebywanie na s³oùcu mo¿e pogorszyÌ Twoje samopoczucie. Jeœli chorujesz na toczeù, to po przebywaniu na s³oùcu mog¹ Ci siê pojawiÌ czerwone zmiany na twarzy. Aby tego unikn¹Ì, latem mo¿na u¿ywaÌ kremu z filtrem przeciws³onecznym 60.
A: Jeœli zauwa¿ysz, ¿e w kolanie robi Ci siê przykurcz - staraj siê jak najczêœciej siadaÌ z wyprostowanym kolanem (pierwsze kilka minut mo¿e boleÌ i byÌ nieprzyjemnie, najlepiej zaj¹Ì siê wtedy np. ogl¹daniem telewizji, ciekaw¹ ksi¹¿k¹, rozmow¹). Jeœli to nie bardzo pomaga - spróbuj zrobiÌ sobie woreczek z piaskiem (o ciê¿arze do 1kg) i k³adŸ go na wyprostowane (ile siê da) kolano kilka razy w tygodniu na tak d³ugo, jak wytrzymasz. Taki woreczek mo¿na sobie ³atwo zrobiÌ z torby foliowej, a zamiast piasku mo¿na wzi¹Ì np. kilogram cukru.
D: Ja po prostu - nawet jak mnie bolÂą stawy - staram siĂŞ ich normalnie uÂżywaĂŚ np. prostowaĂŚ kolana przy chodzeniu. DziĂŞki temu, jak juÂż minie bĂłl, nie mam przykurczĂłw.
A: Staraj siê siadaÌ zawsze wygodnie, prosto i symetrycznie, abyœ nie by³(a) przechylony(a) bardziej na któr¹œ ze stron.
A: Staraj siê wypoczywaÌ aktywnie, tzn. pójœÌ na spacer, pojeŸdziÌ na rowerze, poÌwiczyÌ - zamiast le¿eÌ lub siedzieÌ przed telewizorem. Oczywiœcie obejrzenie ciekawego programu lub filmu te¿ czasem jest jak najbardziej wskazane!:)
D: Ja wiêkszoœÌ swoich wakacji spêdzam w domu i czêst¹ moj¹ rozrywk¹ s¹ wtedy wycieczki rowerowe i spacery. Uwielbiam równie¿ graÌ w koszykówkê i chodziÌ na basen. Dziêki ruchowi mniej mam problemów ze sztywnieniem stawów i mam dobr¹ kondycjê - nie mêczy mnie codziennoœÌ: chodzenie po mieœcie, sprz¹tanie, wspinanie po schodach, taniec, doje¿d¿anie na uczelniê itp.
A: JeÂśli czujesz siĂŞ nie najgorzej, prĂłbuj samodzielnie wykonywaĂŚ w domu wszystkie codzienne czynnoÂści (Âścielenie ³ó¿ka, nakÂładanie skarpetek, mycie siĂŞ, krojenie chleba, sprzÂątanie), aby Twoje stawy “nie zapomniaÂły”, jak siĂŞ to robi (zdarzyÂło mi siĂŞ kiedyÂś, Âże po kilkunastotygodniowym okresie, kiedy sama nie nakÂładaÂłam sobie skarpetek, miaÂłam problemy z tÂą czynnoÂściÂą i musiaÂłam uczyĂŚ siĂŞ jej od nowa). Staraj siĂŞ wykonywaĂŚ te czynnoÂści samodzielnie nawet wtedy, kiedy sprawiajÂą Ci one trochĂŞ problemu i bĂłlu - to po kilkunastu dniach, kiedy nabierzesz wprawy w danej czynnoÂści, prawdopodobnie minie.
D: Ja te¿ mia³am niedawno podobn¹ sytuacjê: Gdy bóle by³y trochê silniejsze ni¿ zwykle, codziennie prosi³am kogoœ o pomoc przy wstaniu z ³ó¿ka. Po kilkunastu dniach, kiedy ju¿ bóle zmniejszy³y siê, nie potrafi³am sama wstaÌ. W wieku 22 lat uczyÌ siê wstawaÌ z ³ó¿ka - œmieszne, nie?
A: Czêsto spêdzamy przed ekranem, nad ksi¹¿k¹ itp. wiele godzin, wtedy dobrze jest robiÌ sobie ma³e przerwy co 20 min: wstaÌ, przeci¹gn¹Ì siê, zaparzyÌ sobie herbatê, otworzyÌ okno itp. Dziêki temu stawy bêd¹ nam mniej sztywnia³y!
D: To prawda, jak siedzĂŞ bez przerwy przez godzinĂŞ, to potem mam problemy ze wstaniem z krzesÂła.
A: Czasem mamy problem z pisaniem - trudno jest nam utrzymaÌ w rêku cienki d³ugopis; dlatego najlepiej u¿ywaÌ grubych d³ugopisów/o³ówków lub nabyÌ specjaln¹ nak³adkê pogrubiaj¹c¹ na d³ugopisD: Tak... Ja cienkimi d³ugopisami w ogóle nie mogê pisaÌ, zawsze kupujê sobie grube.
A: W kuchni najwygodniej jest u¿ywaÌ no¿y do krojenia z grub¹ r¹czk¹, aby mo¿na by³o swobodnie ca³¹ r¹czkê obj¹Ì palcami i œcisn¹Ì.
D: Mnie wystarcza zwyczajny nó¿, byle tylko by³ bardzo ostry, bo wtedy nie muszê przy krojeniu tak silnie naciskaÌ na ostrze.
A: Jeœli masz tak¹ mo¿liwoœÌ - kupuj raczej wysokie buty, tzn. siêgaj¹ce powy¿ej kostki, gdy¿ takie obuwie chroni bardziej stawy stopy przed urazem i zniekszta³ceniem.
D: Tak? Nikt mi o tym wczeÂśniej nie powiedziaÂł, a przecieÂż chorujĂŞ juÂż tyle lat...
A: Masz bĂłle szyi? Problem z czytaniem? Ksi¹¿kĂŞ moÂżna ustawiĂŚ na stojaku, ÂżebyÂś nie musiaÂł(a) nadwerĂŞÂżaĂŚ szyi – ja kupiÂłam sobie stojak na nuty w sklepie muzycznym i doskonale sÂłuÂży mi on do czytania!
D: Mo¿na równie¿ zrobiÌ to inaczej: Mam w domu biurko. Spod jego blatu wysuwa siê pó³eczka na klawiaturê komputera. Ja stawiam sobie ksi¹¿kê na tej pó³eczce i opieram j¹ o blat biurka - ksi¹¿ka stoi ukosem, a ja siedz¹c na niskim fotelu mam tekst na wysokoœci swoich oczu.
A: W naszych chorobach mogÂą siĂŞ robiĂŚ obrzĂŞki nĂłg. MoÂżna temu nieco zaradziĂŚ noszÂąc skarpetki zwane “bezuciskowymi”. Skarpetki takie nie wpijajÂą siĂŞ gumkÂą w ÂłydkĂŞ, co pozwala na lepsze kr¹¿enie krwi i zmniejszenie obrzĂŞkĂłw.
D: Ja z innego powodu noszĂŞ skarpetki bezuciskowe: Po prostu Âłatwiej je nakÂładaĂŚ, kiedy bolÂą mnie palce u rÂąk.
A: Dbajmy o wagê, aby nasze stawy, miêœnie, serce nie by³y zbytnio obci¹¿one. Najlepiej poradziÌ siê swojego lekarza prowadz¹cego, czy powinnaœ (powinieneœ) schudn¹Ì lub mo¿e utyÌ?
D: Byle nie przesadziĂŚ z tym „dbaniem o siebie” i odchudzaniem. To prawda: nadwaga moÂże przeci¹¿aĂŚ nasz organizm, ale niedowaga moÂże byĂŚ rĂłwnieÂż bardzo szkodliwa, bo wtedy mamy za maÂło energii do zwalczania choroby!
A: Jeœli masz tak¹ mo¿liwoœÌ, warto zapisaÌ siê na basen. W wodzie cia³o relaksuje siê poprzez ruch. Nie trzeba wcale robiÌ specjalnych Ìwiczeù, wystarczy, jak trochê pop³ywasz, zagrasz w pi³kê, ponurkujesz itp.
D: Basen to fantastyczna sprawa! Ja specjalnie w wieku 21 lat nauczyÂłam siĂŞ pÂływaĂŚ, aby mĂłc bezpiecznie bawiĂŚ siĂŞ i ĂŚwiczyĂŚ na basenie. Tylko jeszcze z nurkowaniem kiepsko mi idzie...
A: JeÂśli masz ochotĂŞ zadbaĂŚ nieco o swĂłj jadÂłospis, to polecam kilka rzeczy:
·   unikanie soli (ja po kilku latach choroby przyzwyczaiÂłam siĂŞ nawet do niesolonych ziemniakĂłw i makaronu:), gdyÂż niektĂłre leki zaburzajÂą usuwanie soli z organizmu, a gromadzÂąca siĂŞ w ciele sĂłl powoduje tworzenie siĂŞ obrzĂŞkĂłw (zachowajmy we wszystkim umiar:)
·   miĂŞdzy posiÂłkami lepiej nie podjadaĂŚ, szczegĂłlnie sÂłodyczy
·   warto jest zjeœÌ codziennie jakiÂś owoc lub warzywo
·   lepiej nie popijaĂŚ lekĂłw sokiem (szczegĂłlnie grejpfrutowym i Âżurawinowym, gdyÂż to zaburza wchÂłanianie lekĂłw), kawÂą, alkoholem
·   jeÂśli jest wybĂłr - dobrze jest wybieraĂŚ chudsze miĂŞso, bez tÂłuszczu,np. drobiowe, a takÂże ryby
·   czĂŞÂściej jadaĂŚ galaretki
·   smaÂżone potrawy sÂą ciĂŞÂżkostrawne, wiĂŞc lepiej ich unikaĂŚ
·   potrawy z barĂłw szybkiej obsÂługi („fast food’Ăłw), np. frytki, hamburgery itp. sÂą bardzo niezdrowe, wiĂŞc lepiej ich takÂże unikaĂŚ
D: U mnie bardzo dÂługo trwaÂło przestawianie siĂŞ na tĂŞ “dietĂŞ”, ale dziÂś juÂż nawet machinalnie stosujĂŞ siĂŞ do „zasad zdrowego Âżywienia”. DziĂŞki przestrzeganiu tych paru zasad lepiej siĂŞ czujĂŞ i tolerujĂŞ leki.
A: Jeœli u¿ywasz w domu komputera i masz trochê wolnego czasu, naucz siê u¿ywaÌ klawiatury w sposób bezwzrokowy, tzn. bez patrzenia na ni¹. W ten sposób mo¿esz zadbaÌ o szyjê. Nawet jak Ci teraz nie dokucza, warto to zrobiÌ! Nieraz okazuje siê, ¿e krêgos³up szyjny jest równie¿ zajêty przez chorobê, pomimo ¿e nie odczuwasz w szyi ¿adnych dolegliwoœci i masz zachowan¹ pe³n¹ ruchomoœÌ szyi.
D: JeÂśli sprawia Ci trudnoœÌ pisania na klawiaturze bez patrzenia, sprĂłbuj oprzeĂŚ jÂą o coÂś,  np. o pudeÂłko tak, aby klawiatura zmieniÂła kÂąt nachylenia.