Napromieniowani

Pocz¹tki Gdaùska siêgaj¹ roku 980. Krótko przed œwiêtami Wielkiej Nocy roku 997 pojawi³ siê w tych stronach biskup rodem z Czech, misjonarz Wojciech, znany te¿ pod imieniem Adalbert. Wkrótce zgin¹³ z r¹k pogaùskich Prusów, a jego ¿ycie i œmierÌ opisa³ benedyktyùski mnich z klasztoru na Awentynie - Jan Kanapariusz. W³aœnie on zanotowa³ s³owa urbs Gdansk - odnosz¹ce siê do miasta Gdaùska, gdzie œwiêty ochrzciÌ mia³ du¿¹ liczbê nawróconych. Jest to zarazem pierwsza pisana wzmianka o grodzie nad Mot³aw¹.

Zespó³ grodowo-miejski, a zarazem portowy zacz¹³ siê tworzyÌ na dobre w drugiej po³owie dziesi¹tego wieku. W Gdaùsku, rz¹dzonym przez dynastiê ksi¹¿¹t pomorskich, rodzima ludnoœÌ s³owiaùska koegzystowa³a z coraz to liczniej przybywaj¹cymi z zachodu kupcami i rzemieœlnikami. Dziêki staraniom ksiêcia Œwiêtope³ka II Wielkiego Gdaùsk uzyska³ prawa miejskie (lubeckie). Syn tego w³adcy, ostatni ksi¹¿ê Pomorza Gdaùskiego - Mœciwoj II, zwany te¿ Mestwinem, moc¹ zawartego w 1282 roku w Kêpnie aktu, przekaza³ swoj¹ ziemiê ksiêciu Wielkopolski - Przemys³owi II. By³ to akt du¿ej wagi politycznej, umo¿liwi³ bowiem zjednoczenie ziem polskich. W okresie chaosu, jaki zapanowa³ w Gdaùsku po œmierci Wac³awa Czeskiego, kasztelan Bogusza wezwa³ na pomoc Krzy¿aków. Zakonni rycerze po zajêciu zamku dokonali tu w roku 1308 pogromu, który przeszed³ do historii jako "rzeŸ Gdaùska". D³ugo i z determinacj¹ d¹¿yli gdaùszczanie do uwolnienia siê spod krzy¿ackiego panowania. Warto jednak pamiêtaÌ, ¿e w czasach zwierzchnoœci Zakonu nad miastem powsta³ m.in. kana³ Raduni, a nad nim istniej¹cy do dziœ Wielki M³yn - najpotê¿niejsza ze œwieckich budowli w portowym grodzie. Wymierne korzyœci, i to zarówno w okresie panowania krzy¿ackiego, jak i po zawarciu pokoju toruùskiego, dawa³a te¿ Gdaùskowi przynale¿noœÌ do Zwi¹zku Miast Hanzeatyckich (1361-1669). Miasto porównywano do lwa, dzielnie strzeg¹cego zasobnego spichlerza Hanzy. Po klêsce militarnej Krzy¿aków pod Grunwaldem (1410), Gdaùsk opowiada siê za polskim królem. Kres panowania Zakonu w grodzie nad Mot³aw¹ przyniesie jednak dopiero rok 1454. Krzy¿acy zostaj¹ wypêdzeni. Król Kazimierz Jagielloùczyk nie tylko dokonuje inkorporacji Gdaùska do Korony, lecz obdarza jego mieszkaùców licznymi przywilejami, z których najwa¿niejszy, zwany "Wielkim", podpisany zostaje w dniu 15 maja 1457 roku. Miasto wzbogaca siê o wielkie dobra, bêd¹ce wczeœniej w³asnoœci¹ Zakonu. W³adze miejskie oraz tutejsi kupcy otrzymuj¹ liczne uprawnienia. W herbie miasta, ponad dwoma krzy¿ami, bêdzie odt¹d widnia³a królewska korona Jagiellonów. Reformacja, która dotar³a do Gdaùska ju¿ w latach dwudziestych XVI wieku, radykalnie odmieni³a oblicze wyznaniowe grodu nad Mot³aw¹. Protestancki Gdaùsk zawziêcie zabiega o swobodê wyznaniow¹ i w koùcu wolnoœÌ tê sobie wywalczy. Odt¹d tolerancyjne dla innowierców miasto oraz najbli¿sze jego okolice dawaÌ bêd¹ schronienie rozmaitym dysydentom religijnym. Trafi¹ tu liczne rzesze holenderskich menonitów i Szkotów. PrzybywaÌ bêd¹ hugenoci oraz ¯ydzi.
Tamten dawny, bardzo bogaty i licz¹cy siê w Europie Gdaùsk - miasto wielu narodowoœci, odmiennych kultur, religii i jêzyków, najbardziej miêdzynarodowe ze wszystkich miast Rzeczypospolitej, stanowi³ jedyn¹ w swoim rodzaju wspólnotê odmiennoœci. Pisarze staropolscy mieli mu za z³e kosmopolityzm i hardoœÌ wzglêdem królów polskich. A jednak w obliczu zagro¿enia ze strony Szwedów, miasto, nie bacz¹c na ofiary i wyrzeczenia, potrafi³o okazaÌ stanowczy opór. Oblê¿ony przez Rosjan i Sasów Gdaùsk stan¹³ te¿ w obronie honoru i tronu polskiego króla Stanis³awa Leszczyùskiego w roku 1734. Niestety po II rozbiorze Polski miasto nie by³o ju¿ w stanie przeciwstawiÌ siê pruskiej aneksji. Zdobyty przez Francuzów w roku 1807 Gdaùsk otrzyma³ wprawdzie status Wolnego Miasta, lecz trwa³o to tylko do roku 1814.Kolejne cztery dziesi¹tki lat zwyk³o siê okreœlaÌ czasem wielkiego kryzysu, upadku i katastrofy gospodarczej miasta.
W roku 1997 GdaĂąsk uroczyÂście obchodziÂł mileniu