Napromieniowani

http://www.wychowawca.pl/miesiecznik/06-126/08.htm

Internet w Âżyciu osoby niepeÂłnosprawnej

Dla jednych przys³owiowe "okno na œwiat", sk¹pane w blasku wielkich mo¿liwoœci, aktualnej informacji, atrakcyjnych szans i mo¿liwoœci rozwoju, dla innych powód licznych frustracji, lêków, narzekaù na tracony czas, a nawet chorobowego uzale¿nienia. Niezbêdny atrybut codziennoœci lub jej najwiêkszy wróg - Internet. Jak wygl¹da rzeczywistoœÌ jednego z najwiêkszych wynalazków XX wieku? Co mo¿e zaoferowaÌ osobom dotkniêtym fizyczn¹ u³omnoœci¹?

Bilans zyskĂłw i kosztĂłw

     Gdy przed ponad 10 laty Tim Berners-Lee tworzyÂł podstawy Internetu, niewiele osĂłb przypuszczaÂło, jak bardzo zmieni on Âświat, jak wiele dziedzin Âżycia obejmie i jak szybko podbije myÂśli i dziaÂłania milionĂłw ludzi. Internet nie zna barier Âśrodowiskowych, nie boi siĂŞ podzia³ów klasowych, rasowych i ustrojowych, przekracza najdalsze rubieÂże, docierajÂąc nawet do komunistycznych Chin. Jedyne ograniczenia nakÂładajÂą finanse, regularne korzystanie z moÂżliwoÂści sieci wymaga bowiem staÂłych nakÂładĂłw czĂŞsto przekraczajÂących moÂżliwoÂści osĂłb mniej zamoÂżnych. Trzeba teÂż posiadaĂŚ w miarĂŞ nowoczesny komputer, aby poruszanie siĂŞ po elektronicznej krainie przebiegaÂło pÂłynnie i bez zak³óceĂą, co potĂŞguje koszty uÂżytkowania Internetu. Niemniej, zwÂłaszcza w przypadku ludzi biznesu, mediĂłw, czy osĂłb aktywnie dziaÂłajÂących w dziedzinach Âżycia wymagajÂących licznych kontaktĂłw i szybkiego transferu danych, rachunek zyskĂłw z nawiÂązkÂą pokrywa bilans kosztĂłw.
     A czym jest Internet dla osoby od wielu lat zmagajÂącej siĂŞ z dotkliwÂą fizycznÂą niemocÂą, przykutej do wĂłzka inwalidzkiego? OdpowiedÂź na to pytanie nie jest prosta ani oczywista, bowiem zastosowanie komputerowego ³¹cza, podobnie jak w przypadku osĂłb peÂłnosprawnych, moÂże sÂłuÂżyĂŚ zarĂłwno dobrym jak i zÂłym celom. WybĂłr naleÂży tylko do nas.
     CzÂłowiek otulony bezwzglĂŞdnymi objĂŞciami choroby ma maÂłe moÂżliwoÂści opuszczenia domu, dotarcia do poszukiwanych wiadomoÂści. Jest uzaleÂżniony od wielu czynnikĂłw, jak wÂłasna dyspozycja i czas opiekunĂłw lub osĂłb, ktĂłre pomagajÂą mu na co dzieĂą. JeÂśli w dodatku Âżyje sam lub opieka ta ma ograniczony wymiar, sytuacja robi siĂŞ jeszcze trudniejsza. Internet bardzo tu pomaga, oferujÂąc wiele sposobĂłw porzucenia zamkniĂŞtego pomieszczenia na rzecz nieogarnionej przestrzeni Âświata, zawarcia nowych znajomoÂści, Âżycia problemami "normalnych" ludzi.



Szansa na rozmowĂŞ

     JednÂą z form bezpoÂśredniego kontaktu z otoczeniem sÂą popularne "czaty" czyli specjalne miejsca rozmĂłw, w ktĂłrych spotykajÂą siĂŞ uÂżytkownicy Internetu. Jest ich mnĂłstwo, zgromadzone sÂą w najró¿niejszych tematach, poczÂąwszy od sportowych, regionalnych, poprzez miÂłosne, adresowane do wybranych grup wiekowych, a skoĂączywszy na zwykÂłych pogawĂŞdkach. MoÂżna tam poruszaĂŚ dowolne problemy, wymieniaĂŚ poglÂądy, rozmawiaĂŚ o waÂżkich i bÂłahych sprawach. Nie ma podziaÂłu na "zdrowych i chorych", liczy siĂŞ tylko treœÌ wypowiedzi i tylko ona Âświadczy o czÂłowieku, ktĂłry jest oceniany wy³¹cznie na podstawie wÂłasnych s³ów, chroniony szczelnÂą zasÂłonÂą bezpiecznej anonimowoÂści.
     "Czatowa" lawina wÂątkĂłw z pozoru moÂże wydawaĂŚ siĂŞ przesiÂąkniĂŞta infantylizmem, maÂło wyszukanÂą formÂą i poziomem intelektualnym dobrym najwyÂżej dla nastolatkĂłw - nic bardziej b³êdnego. W internetowych spotkaniach czĂŞsto uczestniczÂą ludzie wyksztaÂłceni, o duÂżej kulturze osobistej: prawnicy, lekarze, naukowcy, pisarze, duchowni, wykÂładowcy znanych uczelni i inni. Trzeba tylko dobrze trafiĂŚ. Wbrew pozorom nie jest to trudne, gdyÂż najwiĂŞksze portale regularnie zapraszajÂą znane osobistoÂści z wymienionego grona, stwarzajÂąc doskona³¹ okazjĂŞ do wymiany poglÂądĂłw i zadawania pytaĂą. Dla czÂłowieka dotkniĂŞtego fizycznÂą uÂłomnoÂściÂą pozostajÂą nieraz jedynÂą szansÂą na rozmowĂŞ z prawdziwym fachowcem i autorytetem.
     InnÂą formÂą bezpoÂśrednich kontaktĂłw za pomocÂą Internetu sÂą specjalne komunikatory, w rodzaju popularnego "gadu-gadu". UmoÂżliwiajÂą bezpoÂśredni kontakt z wybranymi osobami, ktĂłre wprowadzamy do pamiĂŞci komputera i "wywoÂłujemy", gdy pojawiÂą siĂŞ w sieci na zasadzie ³¹cza telefonicznego. To bardzo wygodna forma kontaktu, z powodzeniem zastĂŞpujÂąca rozmowy telefoniczne, bo uÂżytkownik pÂłacÂący staÂły abonament za Internet moÂże rozmawiaĂŚ przy uÂżyciu komunikatora bez Âżadnych ograniczeĂą czasowych, poza wÂłasnymi chĂŞciami i intencjami rozmĂłwcy. PoniewaÂż nie liczy siĂŞ tu odlegÂłoœÌ, bez znaczenia pozostaje rĂłwnieÂż fizyczna niepeÂłnosprawnoœÌ, o ile dotkniĂŞta niÂą osoba moÂże swobodnie uÂżywaĂŚ klawiatury.
     Wreszcie trzecia, podstawowa forma internetowych konwersacji - tzw. Forum. UÂżytkownicy wpisujÂą tam swoje wypowiedzi, ktĂłre w przeciwieĂąstwie do "czatĂłw" nie przepadajÂą w gorÂączce chwili i gÂąszczu intensywnej wymiany zdaĂą, lecz pozostajÂą pod postaciÂą "postĂłw" na wiele dni aÂż do chwili, kiedy administrator strony usunie dany wÂątek. KaÂżda wypowiedÂź stanowi integralnÂą czêœÌ tematu i nie jest przerywana sÂłowami innych internautĂłw, ktĂłrzy najwyÂżej mogÂą dopisaĂŚ wÂłasne przemyÂślenia. Dlatego Forum doskonale ³¹czy ludzi sprawiajÂąc, Âże po kilkunastu dniach mogÂą odczuĂŚ swoistÂą wspĂłlnotowÂą wiĂŞÂź - sÂą Âłatwo rozpoznawani, a ich wypowiedzi, styl pisania i zapatrywania zostajÂą na dÂłuÂżej w ÂświadomoÂści ogó³u uÂżytkownikĂłw. Forum jest doskonaÂłym narzĂŞdziem zadawania pytaĂą, analizowania problemĂłw czy Âśledzenia opinii na dany temat, a takÂże namiastkÂą spotkaĂą towarzyskich w szerokim, ale dobrze znanym gronie.
     OczywiÂście "czaty" i komunikatory obok licznych udogodnieĂą niosÂą teÂż wiele niebezpieczeĂąstw dla kaÂżdego czÂłowieka - praktycznie nie mamy pewnoÂści, kto siedzi po drugiej stronie ekranu, czy np. rzeczywiÂście rozmawiamy z atrakcyjnÂą blondynkÂą, czy sprytnym staruszkiem dla Âżartu wcielajÂącym siĂŞ w jej rolĂŞ, wÂłaÂścicielem firmy bÂądÂź podszywajÂącym siĂŞ pod niego oszustem itd. PewnoÂści tej nie zwiĂŞkszajÂą coraz popularniejsze kamery internetowe lub programy gÂłosowe pozwalajÂące niejako "dotkn¹Ì" rozmĂłwcy, gdyÂż wci¹¿ stanowiÂą one marginalnÂą rzadkoœÌ. Czasem moÂżna teÂż zupeÂłnie "uton¹Ì" w odmĂŞcie sieciowych kontaktĂłw, wrĂŞcz uzaleÂżniĂŚ siĂŞ od internetowego Âświata rozmĂłw. SzczegĂłlnie naraÂżone sÂą osoby majÂące skÂłonnoÂści do dÂługich konwersacji i "plotkowania". Dlatego zawsze warto pamiĂŞtaĂŚ o podstawowej prawdzie, Âże Internet jest jedynie Âśrodkiem a nie celem.

DostĂŞp do informacji

     Dla osĂłb zmagajÂących siĂŞ z niepeÂłnosprawnoÂściÂą najwaÂżniejszym darem Internetu pozostaje moÂżliwoœÌ podjĂŞcia za jego poÂśrednictwem pracy i zdobycia wiedzy. Wielokrotnie choroba uniemoÂżliwia bowiem fizyczny wysiÂłek, zwÂłaszcza poza domem, blokuje teÂż dalsze zdobywanie wiedzy, studiowanie. Internet oferuje tu wiele szans - moÂżna tworzyĂŚ wÂłasne programy komputerowe, artykuÂły do gazet, przepisywaĂŚ zamĂłwione teksty, angaÂżowaĂŚ siĂŞ w administrowanie profesjonalnymi stronami, znajÂący jĂŞzyki obce mogÂą podejmowaĂŚ siĂŞ tÂłumaczeĂą - a to jeszcze nie koniec listy potencjalnych zajĂŞĂŚ... KrĂłtko mĂłwiÂąc, Internet daje okazjĂŞ pracy w domu i przesyÂłania jej wynikĂłw drogÂą elektronicznÂą do wybranej instytucji, a wraz z niÂą bezcennÂą, dla niepeÂłnosprawnej osoby czĂŞsto jedynÂą, szansĂŞ zarobkowania.
     Ale najwaÂżniejszÂą cechÂą Internetu pozostaje dostĂŞp do szybkiej informacji. Ogromne bogactwo ÂźrĂłdeÂł i wiadomoÂści zgromadzonych pod szyldami rozmaitych adresĂłw oferuje szerokie spektrum danych ze wszystkich dziedzin Âżycia. Fachowe serwisy przeplatajÂą siĂŞ z amatorskimi, oferujÂąc zró¿nicowane podejÂście do danego problemu, przedstawiajÂąc odmienne perspektywy. NiepeÂłnosprawny moÂże w ten sposĂłb choĂŚ czĂŞÂściowo zapeÂłniĂŚ lukĂŞ powsta³¹ na skutek braku moÂżliwoÂści dotarcia do biblioteki, ksiĂŞgarni, poszukiwanych materia³ów. Na uwagĂŞ zasÂługujÂą zwÂłaszcza witryny gazet, bowiem niemal kaÂżdy wiĂŞkszy tytuÂł posiada w sieci elektroniczne wydanie, rĂłwnie aktualne i bogate w informacje jak papierowe odpowiedniki.
     Wreszcie Internet umoÂżliwia studiowanie - w sieci istnieje wiele specjalistycznych kursĂłw firmowanych nawet przez renomowane uczelnie. Ta moÂżliwoœÌ jest coraz popularniejsza, z kaÂżdym rokiem przybywa placĂłwek i szkó³ wyÂższych oferujÂących dostĂŞp do wyksztaÂłcenia niemal wy³¹cznie za poÂśrednictwem komputera.
     Warto teÂż wspomnieĂŚ o rozrywce. Tutaj mamy moÂżliwoœÌ przesyÂłania filmĂłw, gier, goszczenia na stronach poÂświĂŞconych sportowi, kuchni, konkursom, humorowi - wymieniaĂŚ moÂżna jeszcze dÂługo... DziĂŞki Internetowi moÂżemy ÂśledziĂŚ nowoÂści filmowe, bowiem caÂły Âświat kina stoi przed nami otworem. Podobnie z muzykÂą - pliki muzyczne pozwalajÂą na odsÂłuchanie oraz ÂściÂągniĂŞcie niemal kaÂżdego utworu, niezaleÂżnie od gatunku i czasu powstania. Co wiĂŞcej, specjalne programy dajÂą moÂżliwoœÌ zabawy w kompozytorĂłw, umoÂżliwiajÂąc tworzenie piosenek lub modyfikowanie istniejÂących. O rozwĂłj artystycznego ducha moÂżemy takÂże dbaĂŚ malujÂąc za pomocÂą skomplikowanych programĂłw graficznych wÂłasne obrazy, dekorujÂąc dowolne pomieszczenia i przestrzenie... NiepeÂłnosprawnoœÌ ustĂŞpuje przed lawinÂą moÂżliwoÂści ograniczonych jedynie potĂŞgÂą wyobraÂźni.
ZmĂŞczeni fizycznymi dolegliwoÂściami ludzie znajdÂą w Internecie ÂźrĂłdÂło jakÂże potrzebnej informacji i nadziei - wiadomoÂści dotyczÂące zdrowia i medycyny, aktualnych badaĂą, nowych lekĂłw, postĂŞpĂłw w zwalczaniu chorĂłb. W wypadku nagÂłej potrzeby dostĂŞpna jest lista otwartych aptek kaÂżdego miasta, czynnych gabinetĂłw lekarskich, specjalistycznych klinik - a wiĂŞc sprawy niezwykle waÂżne dla kaÂżdego przewlekle chorego.

NiebezpieczeĂąstwa Sieci

     Zalet posiadania Internetu jest zatem wiele, sÂą jednak i niebezpieczeĂąstwa. O czĂŞÂści juÂż wspominaÂłem, lecz trzeba wymieniĂŚ jeszcze kilka. Internet w Âżadnym razie nie zastÂąpi indywidualnego kontaktu z drugim czÂłowiekiem, nie wychowa mÂłodego umysÂłu w duchu wÂłaÂściwej znajomoÂści Âświata i rzÂądzÂących nim zasad, nie zagwarantuje zdolnoÂści analizy i osÂądu niezaleÂżnych od wspó³czesnych tendencji. Tu czÂłowiek zawsze bĂŞdzie naraÂżony na zalew faÂłszywych danych, skompromitowanych idei, pozornej oczywistoÂści, bo w Internecie nie ma g³êbszych reguÂł, wszystko jest wzglĂŞdne, a moralnoœÌ, zasady dobrego smaku, czy szacunku dla drugiego czÂłowieka wielokrotnie stanowiÂą niepraktyczny zbytek. Internet niejako blokuje dostĂŞp do zdobywania doÂświadczeĂą bezpoÂśrednich, a wiĂŞc na drodze relacji z innymi ludÂźmi, z przyrodÂą, KoÂścioÂłem itp. Ponadto w niezwykle sugestywny sposĂłb narzuca czÂłowiekowi okreÂślone kanony wÂłaÂściwoÂści, porzÂądkujÂąc za niego otaczajÂącÂą rzeczywistoœÌ.
     MoÂżna siĂŞ niebezpiecznie zagubiĂŚ w tym elektronicznym, szalenie "wciÂągajÂącym" Âświecie, nieodwracalnie zatraciĂŚ wÂłasnÂą osobowoœÌ i dystans do Âżycia, moÂżliwoœÌ wÂłaÂściwej oceny zwykÂłego biegu spraw. To co istotne moÂże zejœÌ na drugi plan, przysÂłoniĂŞte wirtualnÂą uÂłudÂą oprawionÂą w ramki pustej atrakcyjnoÂści. Dlatego korzystanie z Internetu jest bezpieczne i ma sens tylko wĂłwczas, gdy siÂła Sieci nie jest najwaÂżniejszym i jedynym punktem odniesienia do codziennoÂści. Wtedy wszyscy, nie tylko niepeÂłnosprawni, bĂŞdziemy "bliÂżej Âświata", nie tracÂąc zarazem siebie.

Marcin Klimek
doradca metodyczny w Rybniku