[gruszka]

Poziom tego ograniczenia jest ró¿ny. Jedynie 7,5% (13,54 mln) badanej populacji to osoby, które nie s¹ w stanie wykonaÌ jednej lub kilku z wymienionych czynnoœci lub wymagaj¹ pomocy innej osoby. W grupie wiekowej 1524 lat odsetek osób z ograniczeniami funkcjonalnymi jest stosunkowo niewielki (5,2%, w tym powa¿ne ograniczenia 0,9%), w kolejnych grupach wiekowych zwiêksza siê, a w grupie osób powy¿ej 75 roku ¿ycia stanowi zdecydowan¹ wiêkszoœÌ (72,5%, w tym powa¿ne ograniczenia 41,2%). Ograniczenia te czêœciej dotycz¹ kobiet (23,3% wszystkich Amerykanek), ni¿ mê¿czyzn (17,7% wszystkich Amerykanów). W wiêkszoœci opracowaù amerykaùskich instytutów badawczych nadal rozró¿nia siê obserwacje badanego zjawiska wœród obywateli poszczególnych ras. Ograniczenia funkcjonalne najczêœciej obserwowane s¹ u ludnoœci czarnej rasy (24,9% czarnych Amerykanów), czêste u bia³ych (20,2%), rzadsze u Latynosów (19,2%) i jeszcze rzadziej spotykane s¹ wœród ludnoœci pozosta³ych ras (15,3%). Niestety potwierdza siê tak¿e ogólna prawid³owoœÌ, ¿e osoby s³abiej zarabiaj¹ce i mniej wyedukowane czêœciej dosiêga niepe³nosprawnoœÌ. Te zale¿noœci s¹ bardzo wyraœne w badaniach populacji amerykaùskiej. Wœród osób z wy¿szym wykszta³ceniem ograniczenie funkcjonalne wystêpuje u co jedenastego (14,1%, powa¿ne ograniczenia 3,9%), wœród pozosta³ej ludnoœci u co pi¹tego (35,1%, powa¿ne ograniczenia 15,4%). Kobiety, starsi ludzie, czarnoskórzy oraz ludzie niskozarabiaj¹cy lub o niskim stopniu wykszta³cenia s¹ wiêc relatywnie bardziej zagro¿one ograniczeniami funkcjonalnymi spowodowanymi niepe³nosprawnoœci¹.




Edukacja i zatrudnienie niepeÂłnosprawnych w USA

Wœród dzieci i m³odzie¿y do 18 roku ¿ycia 6,1% (4,0 mln) to osoby niepe³nosprawne. Mo¿liwoœci uczenia siê s¹ determinowane przede wszystkim rodzajem niepe³nosprawnoœci. Najliczniejsze grupy stanowi¹ dzieci z astm¹ (987 tys.), opóœnieniem umys³owym i zespo³em Downa (³¹cznie 786 tys.), innymi zaburzeniami umys³owymi (440 tys.), chorobami uk³adu nerwowego i narz¹dów zmys³ów (375 tys.) a tak¿e zaburzeniami mowy (335 tys.). Trzeba przyznaÌ, ¿e wiêkszoœÌ m³odych niepe³nosprawnych Amerykanów mo¿e uczyÌ siê i korzysta z tego. Jednak 946 tys. (2,0%) dzieci i m³odzie¿y nie chodzi do ¿adnej szko³y z powodu swego stanu zdrowia. Prawie pó³tora miliona m³odych Amerykanów uczêszcza do specjalnych szkó³ lub klas, choÌ trzeba przyznaÌ, ¿e nastêpne prawie ÌwierÌ miliona powinno korzystaÌ z takiego nauczania, a jednak z ró¿nych przyczyn tego nie robi.

Wed³ug najnowszych danych z 1995 roku 16,9 mln, czyli 10,1% Amerykanów w wieku produkcyjnym (1664 lat) to osoby niepe³nosprawne, niepracuj¹ce. Inaczej mówi¹c tylko 27,8% osób niepe³nosprawnych w wieku produkcyjnym ma pracê, podczas gdy w tej samej grupie wiekowej wœród osób zdrowych odsetek ten wynosi 76,3. Przyczyn¹ trudnoœci a czasem nawet braku mo¿liwoœci znalezienia pracy jest nie tylko sama dysfunkcja ale tak¿e niski poziom umiejêtnoœci (bieg³oœÌ, wprawa, wykszta³cenie, doœwiadczenie) oraz fizyczne lub spo³eczne bariery. W grupie tej nale¿y wyró¿niÌ 723 tys. niepe³nosprawnych obywateli aktywnie szukaj¹cych pracy. Reszta to osoby, które nie szukaj¹c pracy, korzystaj¹ z pomocy opieki socjalnej, organizacji charytatywnych, rodziny lub znajomych. Oczywiœcie ma to swoje odzwierciedlenie w poziomie ¿ycia. Amerykanie nie ukrywaj¹, ¿e ponad 30% niepe³nosprawnych w wieku produkcyjnym ¿yje w ubóstwie, podczas gdy wœród zdrowych obywateli w tej samej grupie wiekowej odsetek ten wynosi znacznie mniej (10,2%). Dla wielu osób z powa¿nymi dysfunkcjami g³ównym œród³em dochodów jest opieka spo³eczna. W 1993 roku a¿ 6,7 mln Amerykanów w wieku produkcyjnym otrzymywa³o stale œrodki z opieki spo³ecznej w formie odpowiedników polskich rent inwalidzkich lub sta³ych zasi³ków dla osób niepe³nosprawnych (SSDI Social Security Disability Insurance, SSI Supplemental Security Income).




SÂłuÂżba zdrowia i ubezpieczenia zdrowotne w USA

Osoby chodzÂące do lekarzy z wiĂŞkszÂą czĂŞstotliwoÂściÂą lub przebywajÂące w szpitalach czĂŞÂściej zaliczane byÂły takÂże w omawianych badaniach do grupy niepeÂłnosprawnych. WÂśrĂłd ludzi, ktĂłrzy nie byli ani razu u lekarza w ciÂągu roku tylko 11,1% miaÂło ograniczenia funkcjonalne. Natomiast w grupie osĂłb odwiedzajÂących lekarza co najmniej 12 razy w roku, ponad poÂłowa to osoby, ktĂłrym ograniczenia funkcjonalne przeszkadzajÂą w codziennym Âżyciu. PorĂłwnanie grupy osĂłb, ktĂłre nie korzystaÂły z pomocy szpitalnej z tymi, ktĂłre co najmniej trzy tygodnie w roku przebywaÂły w szpitalu wypada jeszcze bardziej niekorzystnie dla tej drugiej grupy. W pierwszej grupie tylko 18% to osoby niepeÂłnosprawne, w drugiej aÂż 73%.

Wizyty u lekarza i pobyty w szpitalu sÂą kosztowne. Niestety tylko 17,7% osĂłb niepeÂłnosprawnych posiada prywatne ubezpieczenie zdrowotne. WÂśrĂłd osĂłb z powaÂżnymi ograniczeniami funkcjonalnymi ten odsetek jest jeszcze mniejszy (5,7%). W grupie osĂłb niepeÂłnosprawnych znacznie czĂŞÂściej spotykamy wiĂŞc tych, ktĂłrzy nie posiadajÂą prywatnego ubezpieczenia lub korzystajÂą jedynie z form ubezpieczeĂą publicznych typu Medicare (federalny system ubezpieczeĂą zdrowotnych dla wszystkich niepeÂłnosprawnych powyÂżej 65 roku Âżycia) lub Medicaid (dla osĂłb o najniÂższych dochodach), znacznie rzadziej natomiast osoby z prywatnym ubezpieczeniem zdrowotnym.