JAK ÂŻYJÂĄ NIEPEÂŁNOSPRAWNI W USA

Cytat: gruszka Czerwiec 25, 2009, 01:15:34

http://www.ny.pl/index.php?o=porady/artykul/46 WARTO POCZYTAĂ

A jak to robiÂą inni?
Przyjrzyjmy siĂŞ znanej powszechnie w USA ustawie o niepeÂłnosprawnych Amerykanach (Americans with Disabilities Act) zwanej w skrĂłcie ADA, uchwalonej przez Kongres StanĂłw Zjednoczonych w dniu 23 stycznia 1990 roku, ktĂłra w preambule do zasadniczego jej tekstu stwierdza miedzy innymi:

- okoÂło 43 mln AmerykanĂłw Âżyje na co dzien. z jedna lub wieloma niesprawnoÂściami wÂłasnego ciaÂła lub umysÂłu, a liczba ta ciÂągle roÂśnie ze wzglĂŞdu na fakt, iÂż spoÂłeczeĂąstwo jako caÂłoÂśĂŚ stopniowo starzeje siĂŞ;
- z historycznego punktu widzenia, spoÂłeczeĂąstwo od zawsze przejawiaÂło tendencje do izolowania i segregowania ludzi odmiennych i chociaÂż w ostatnich czasach sytuacja ulegÂła znacznej poprawie, roÂżne formy dyskryminacji jednostek niepeÂłnosprawnych staja siĂŞ powaÂżnym i coraz trudniejszym problemem spoÂłecznym;
- dyskryminacja osĂłb niepeÂłnosprawnych wystĂŞpuje zwÂłaszcza w tak krytycznych obszarach Âżycia spoÂłecznego, jak zatrudnienie, zamieszkanie, bariery w dostĂŞpie do miejsc publicznych, wyksztaÂłcenie, dostĂŞp do ÂśrodkĂłw transportu i telekomunikacji, dostĂŞp do miejsc rekreacji i wypoczynku, kontakt z instytucjami publicznymi, ochronie zdrowia, moÂżliwoÂści realizacji biernego i czynnego prawa wyborczego, a takÂże - dostĂŞpie do wszelkich usÂług publicznych;
- w przeciwieĂąstwie do innych form dyskryminacji, zwÂłaszcza na tle rasowym, koloru skĂłry, pÂłci, pochodzenia narodowoÂściowego, religijnego, lub zwiÂązanych z wiekiem, gdzie ochrona prawna w ostatnim okresie ulĂŞgÂła znacznej poprawie, dyskryminacja osĂłb niepeÂłnosprawnych nie napotyka dotÂąd praktycznie na Âżadne bariery prawne;
- osoby niepeÂłnosprawne nieustannie naraÂżone sÂą na roÂżne formy dyskryminacji, wÂłÂączajÂąc w to nie tylko zamierzone i celowe dziaÂłanie osĂłb trzecich, ale takÂże - efekty dyskryminacyjne wystĂŞpujÂące w architekturze, Âśrodkach transportu i telekomunikacji, nadmiernie ochronnej konstrukcji niektĂłrych przepisĂłw i regulacji prawnych, braku przystosowania miejsc pracy i zamieszkania, nieodpowiedniej kwalifikacji wielu norm i standardĂłw, segregacji i lekcewaÂżenia przez Âświadczenie gorszej jakoÂści usÂług, ograniczanie zakresu ÂświadczeĂą i benefitĂłw, kierowanie do gorszej pracy i ograniczanie moÂżliwoÂści awansu;
- dane porĂłwnawcze i pomiary statystyczne oraz specjalistyczne badania dowiodÂły, ze ludzie niepeÂłnosprawni jako caÂłoÂśĂŚ, zajmujÂą w spoÂłeczeĂąstwie podrzĂŞdnÂą pozycje, zachowujÂąc znacznie gorszy od innych obywateli status socjalny, ekonomiczny i edukacyjny oraz ograniczona moÂżliwoÂśĂŚ artykuÂłowania swoich potrzeb i trudnoÂści;
- osoby niepeÂłnosprawne stanowiÂą ukryta, niewidoczna na zewnÂątrz i wyizolowana mniejszoÂśĂŚ spoÂłecznÂą, ktĂłra styka siĂŞ z restrykcjami i ograniczeniami oraz poddawana jest od wielu lat Âświadomemu, nierĂłwnoprawnemu traktowaniu, co spycha ja do pozycji caÂłkowitej bezsilnoÂści politycznej w naszym spoÂłeczeĂąstwie, a opiera siĂŞ gÂłownie na uogĂłlnianych przesÂłankach, na ktĂłre osoby te nie maja Âżadnego wpÂływu i prowadzi do utrwalania w ÂświadomoÂści spoÂłecznej nieprawdziwych stereotypĂłw o rzekomej ich caÂłkowitej zaleÂżnoÂści od innych i niemoÂżnoÂści dokonywania jakichkolwiek ÂświadczeĂą na rzecz reszty spoÂłeczeĂąstwa;
- najwÂłaÂściwszymi celami dziaÂłania Narodu wobec osĂłb niepeÂłnosprawnych powinno byĂŚ wyrĂłwnanie wszelkich szans i zapewnienie peÂłnej partycypacji w Âżyciu spoÂłecznym, niezaleÂżnoÂści zawodowej i samowystarczalnoÂści finansowej, a takÂże trwale usuwanie wystĂŞpujÂących zjawisk nierĂłwnego traktowania, dyskryminacji oraz segregacji, uniemoÂżliwiajÂącej wyrĂłwnane szansĂŞ konkurowania na rĂłwnych zasadach, z czego w koĂącu sÂłynie od dawna niezaleÂżne spoÂłeczeĂąstwo StanĂłw Zjednoczonych, a przy braku stosownych dziaÂłaĂą, kosztuje nasz RzÂąd miliardy dolarĂłw wydatkowanych na zasiÂłki i renty dla ubezwÂłasnowolnionych i nieproduktywnych obywateli. [koniec cytatu]

Od razu nasuwa mi siĂŞ tu dziwne skojarzenie, ze przecieÂż te same stwierdzenia, chociaÂż powstaÂły w zupeÂłnie innych realiach polityczno-gospodarczych i dotyczÂą odlegÂłego kraju, znajdujÂącego siĂŞ na drugiej pĂłÂłkuli, jakÂże trafnie i jakÂże prawdziwie odnoszÂą siĂŞ rĂłwnieÂż do sytuacji osĂłb niepeÂłnosprawnych w Polsce. Dlaczego takie wÂłaÂśnie sÂłowa nie znalazÂły siĂŞ w naszej "Karcie"

Jak widaĂŚ juÂż tylko z powyÂższego tekstu preambuÂły, autorzy tej ustawy poszli znacznie dalej, niz. autorzy naszej Karty Praw OsĂłb NiepeÂłnosprawnych WyraÂźnie okreÂślili i nazwali istniejÂący stan rzeczy i zdefiniowali jego przyczyna jako: dyskryminacjĂŞ, segregacjĂŞ i nierĂłwno prawne traktowanie. Wielokrotnie przy tym powtĂłrzono, ze nie chodzi o stwarzanie specjalnych praw i warunkĂłw dla ludzi sprawnych inaczej, lecz tylko o likwidacjĂŞ dyskryminacji i segregacji oraz wyrĂłwnanie szans konkurowania na rynku pracy i w spoÂłeczeĂąstwie Jest to wiec zasadniczo odmienny punkt widzenia i
sposĂłb definiowania problemu oraz zasad jego rozwiÂązywania W dalszej czĂŞÂści preambuÂły autorzy ustawy okreÂślili wyraÂźnie cele uchwalanego aktu prawnego:

- zapewnienie wyraÂźnego i powszechnie zrozumianego obowiÂązku prawnego eliminacji wszelkich barier dyskryminacyjnych wobec osĂłb niepeÂłnosprawnych;
- zapewnienie jasnych, jednoznacznych i wspartych mocÂą prawa norm okreÂślajÂących warunki dyskryminacji osĂłb niepeÂłnosprawnych;
- upowaÂżnienie rzÂądu federalnego i naczelnych organĂłw paĂąstwa do powszechnego egzekwowania w imieniu i na rzecz osĂłb niepeÂłnosprawnych wszelkich norm okreÂślonych przez ta UstawĂŞ, a takÂże - prawne wymuszenie przestrzegania zasad Czternastej Poprawki do Konstytucji (o rĂłwnoÂści obywateli) przez wszystkie podmioty Âżycia gospodarczego w kraju dla likwidacji przejawĂłw dyskryminacji, z jakimi na co dzien. stykajÂą siĂŞ osoby niepeÂłnosprawne;

W dalszej czĂŞÂści tej obszernej ustawy, Amerykanie sprecyzowali wyraÂźnie, punkt po punkcie, wszystkie miejsca, sytuacje i okolicznoÂści, gdzie wystĂŞpujÂą zjawiska dyskryminacji, segregacji i nierĂłwnoÂści (od barier architektonicznych na parkingach i w toaletach, w sklepach, restauracjach, hotelach, urzĂŞdach, szkoÂłach i miejscach uÂżytecznoÂści publicznej, przez bariery technologiczne - w telefonii, mediach, dostĂŞpie do dĂłbr kultury i edukacji, po bariery spoÂłeczne - w zatrudnieniu, realizacji prawa wyborczego, samorealizacji kulturowej i spoÂłecznej osĂłb niepeÂłnosprawnych, a nawet - bariery psychologiczne - w powszechnej akceptacji osĂłb niepeÂłnosprawnych).

Nazwawszy i zdefiniowawszy wystĂŞpujÂące problemy, okreÂślono sposoby ich rozwiÂązywania i wskazano jednoznacznie osoby, instytucje, organizacje i przedsiĂŞbiorstwa oraz organy wÂładz paĂąstwowych odpowiedzialne za ich ostateczne i definitywne rozwiÂązanie Nie tworzono przy tym Âżadnych specjalnych ciaÂł spoÂłecznych, komisji i innych "dupokryjek". Po prostu - stwierdzono wyraÂźnie, po nazwie, po imieniu i nazwisku kto za co odpowiada. Wyznaczono rĂłwnieÂż wydzielone organy terenowe do koordynacji i egzekucji tych dziaÂłaĂą w postaci komisji stanowych (o bardzo szerokich uprawnieniach), a kaÂżdy obywatel USA uzyskaÂł jednoczeÂśnie prawo dochodzenia
realizacji uprawnieĂą i obowiÂązkĂłw wynikajÂących z ustawy przed sadem powszechnym, w ktĂłrym reprezentuje go wÂłaÂśnie taka komisja stanowa.

OkreÂślono precyzyjny kalendarz likwidacji wszelkich oczywistych barier architektonicznych (do czego zobowiÂązani zostali imiennie wÂłaÂściciele wszystkich nieruchomoÂści i obiektĂłw, sklepĂłw, kin, knajp, szkĂłÂł, szpitali, koÂścioÂłĂłw itp.), wyznaczono zakres i sposoby usuwania barier technologicznych i konstrukcyjnych (do czego zobowiÂązani zostali wszyscy producenci, poczÂąwszy od wytwĂłrcĂłw autobusĂłw i pociÂągĂłw, przez telefony, kuchenki, lodĂłwki, aÂż po producentĂłw wody sodowej, stoÂłkĂłw i opakowaĂą produktĂłw spoÂżywczych), okreÂślono szczegĂłÂłowe zasady likwidacji dyskryminujÂących osoby niepeÂłnosprawne przepisĂłw i regulacji dotyczÂących zatrudnienia, edukacji, dostĂŞpu do dĂłbr kultury, a nawet - sposobĂłw postĂŞpowania policji i organĂłw sadowniczych.

Co w takim postĂŞpowaniu jest charakterystyczne, to - nie fakt podkreÂślania, ze osoby niepeÂłnosprawne, to smĂŞtne, upoÂśledzone, niedorozwiniĂŞte i niesamodzielne jednostki, ktĂłrych trzeba pieÂściĂŚ i ktĂłrym trzeba wszystko dawaĂŚ i wszystko wybaczaĂŚ, lecz - fakt, ze sÂą to ludzie tacy sami, jak inni, wymagajÂący jedynie wyrĂłwnania szans i likwidacji niepotrzebnych uprzedzeĂą Ludzie, ktĂłrzy na rĂłwni z innymi mogÂą pracowaĂŚ, uczyĂŚ siĂŞ, studiowaĂŚ, tworzyĂŚ, prowadziĂŚ firmy i przedsiĂŞbiorstwa, zakÂładaĂŚ rodziny, uczestniczyĂŚ w Âżyciu spoÂłecznym i politycznym, a nawet - popeÂłniaĂŚ przestĂŞpstwa i
odsiadywaĂŚ wyroki w zakÂładach penitencjarnych, a jedyne, czego wymagajÂą - to wyrĂłwnanie szans i rĂłwnoprawne traktowanie. Bez tworzenia zbĂŞdnych gett w postaci specjalnych oÂśrodkĂłw opiekuĂączych, specjalnych zakÂładĂłw pracy chronionej i tym podobnych "dziwolÂągĂłw" gospodarczych i socjalnych.

Ustawa ADA wywoÂłaÂła cala "lawinĂŞ" skutkĂłw prawnych, organizacyjnych, technologicznych i spoÂłecznych WymusiÂła nie tylko okreÂślone dziaÂłania rĂłÂżnych podmiotĂłw prawnych i gospodarczych, ale takÂże - przewartoÂściowaÂła caÂłkowicie sposĂłb myÂślenia o osobach niepeÂłnosprawnych. Tam, gdzie przepisy podstawowe ustawy byÂły niewystarczajÂące, stworzono dodatkowe regulacje interpretacyjne, bĂŞdÂące w istocie szczegĂłÂłowymi instrukcjami.

MoÂże to zabrzmieĂŚ chwilami jak Âżart, ale owe instrukcje uregulowaÂły tysiÂące pozornie nieistotnych szczegĂłÂłĂłw (jak choĂŚby - umiejscowienie i ujednolicenie tabliczki z numerem pokoju na drzwiach w urzĂŞdach, hotelach i miejscach publicznych - co uÂłatwiÂło orientacje osĂłb niewidomych i niedowidzÂących, czy - skorygowaÂło sposĂłblegitymowania przez policje drogowa kierowcĂłw niepeÂłnosprawnych, ktĂłrzy wezwani do opuszczenia pojazdu, w chwili siĂŞgania po ÂłaskĂŞ lub kule, bywali niesÂłusznie posÂądzani o siĂŞganie po ukryta bron, czym wywoÂływali nadmiernie nerwowe reakcje niektĂłrych funkcjonariuszy).

Setki i tysiÂące pozwĂłw sadowych i wyrokĂłw w sprawach o nie respektowanie przepisĂłw ustawy zmieniÂły caÂłkowicie sposoby postrzegania osĂłb niepeÂłnosprawnych w spoÂłeczeĂąstwie, na czym skorzystaÂły nie tylko same osoby niepeÂłnosprawne, ale takÂże - miliony innych, zwyczajnych obywateli, dla ktĂłrych Âżycie staÂło siĂŞ po prostu Âłatwiejsze i wygodniejsze, sklepy i urzĂŞdy dostĂŞpniejsze, fotele w kinach i teatrach wygodniejsze, urzÂądzenia, meble i sprzĂŞty bardziej ergonomiczne, a same urzĂŞdy, instytucje i sami wspĂłÂłobywatele oraz sÂąsiedzi - bardziej tolerancyjni dla wszelkich odmiennoÂści

RzeczÂą naturalna i oczywista dla wszystkich staÂło siĂŞ to, ze telefon, samochĂłd, radiostacja CB, komputer z dostĂŞpem do Internetu, telefon komĂłrkowy, usÂługi kurierskie i dorĂŞczycielskie, sprzedaÂż z dostawa do domu - to zrozumiale (obok laski, kul, gorsetu, czy wĂłzka inwalidzkiego) narzĂŞdzia i techniki likwidacji barier i dyskryminacyjnych ograniczeĂą komunikacyjnych, transportowych, edukacyjnych i zawodowych dla osĂłb niepeÂłnosprawnych i fizycznie lub umysÂłowo upoÂśledzonych

Ludzie niepeÂłnosprawni pojawili siĂŞ masowo na ulicach, w urzĂŞdach (i to po obu stronach biurka), w sklepach (rĂłwnieÂż po obu stronach lady), w kinach i teatrach, fabrykach, warsztatach, kawiarniach i restauracjach, na Âżeglarskich marinach i w klubach sportowych, ale takÂże - w sÂądach i w aresztach. Nie wymagaÂło to przy tym tworzenia Âżadnych specjalnych funduszy narodowych, wydzielonych kas, dotacji, spoÂłecznych rad i innych "dziwolÂągĂłw" powoÂływanych do roÂżnych dziaÂłaĂą pozornych, legitymujÂących jedynie istnienie roÂżnych "posadek", stanowisk i "synekurek". Podstawowym ÂźrĂłdÂłem finansowania tych wszelkich zmian, adaptacji, rekonstrukcji, przerĂłbek i innych form likwidowania wszelkich barier byÂły po prostu drobne korekty prawa finansowego i fiskalnego, udostĂŞpniajÂące roÂżne formy ulg podatkowych.

PowstaÂł tez organ bĂŞdÂący odpowiednikiem naszego PFRON-u, lecz o bardzo wysokich uprawnieniach, rzeczywiÂście finansujÂący tysiÂące tematĂłw: od przerĂłbek ulic, budowy parkingĂłw i przebudowy urzĂŞdĂłw, do - zakupu samochodĂłw, wind, podnoÂśnikĂłw i adaptacji budowlanych w domach indywidualnych inwalidĂłw NiektĂłre rozwiÂązania sÂą roÂżne w roÂżnych stanach, ale sÂą - co powoduje, ze w kaÂżdym stanie powstaÂły tysiÂące nowych miejsc pracy - wÂłaÂśnie powoÂłanych do obsÂługi ON-ow (dostawy zakupĂłw do domu ze sklepĂłw, usÂługi sprzÂątania i mycia okien w domach ON-ow, usÂługi przerabiania, adaptacji i naprawy samochodĂłw naleÂżÂących do ON-ow itp.)

PowstaÂła np. firma "EZ-Access" (tlum. "Âłatwy dostĂŞp"), ktĂłra wyspecjalizowaÂła siĂŞ w roÂżnych przyrzÂądach adaptacyjnych dla osĂłb niesprawnych ruchowo. W Polsce taka firma zbankrutowaÂłaby po 3 miesiÂącach, bo nikogo nie staĂŚ byÂłoby na wielomilionoweceny roÂżnych automatĂłw drzwiowych, wind na-schodowych itp. A w USA ? W ciÂągu ostatnich 8 lat firma "dorobiÂła siĂŞ" ponad 300 dealerĂłw, co Âświadczy o popycie, jaki jest na jej produkty.

W ten oto sposĂłb jedna, duÂża ustawa i kilka drobnych aktĂłw wykonawczych zrekonstruowaÂła caÂłkowicie spoÂłecznÂą, polityczna i kulturowa pozycje osĂłb niepeÂłnosprawnych w amerykaĂąskim spoÂłeczeĂąstwie i choĂŚ nadal, niewÂątpliwie, istniejÂą liczne grupy obywateli amerykaĂąskich doÂśĂŚ sceptycznie i krytycznie nastawionych do niej, (czego dowodzi m.in. wcale nie zmniejszajÂąca siĂŞ liczba kolejnych procesĂłw sadowych o naruszanie litery ustawy przez roÂżne podmioty) trudno jest nie doceniaĂŚ jej roli i znaczenia.

A same osoby niepeÂłnosprawne, choĂŚ ÂżyjÂące w systemie rzekomo pozbawionym (w porĂłwnaniu do rzeczywistoÂści europejskiej) wszelkiej ochrony socjalnej, sÂą w stanie godnie ÂżyĂŚ, uczyĂŚ siĂŞ, podnosiĂŚ swoje kwalifikacje, pracowaĂŚ zawodowo i realizowaĂŚ siĂŞ twĂłrczo, emocjonalnie i kulturowo. A nawet jeÂśli stan ich zdrowia rzeczywiÂście uniemoÂżliwia jakÂąkolwiek pracĂŞ zarobkowa, wypÂłacane im renty i inne Âświadczenia socjalne pozwalajÂą na godne i satysfakcjonujÂące Âżycie, a nawet - utrzymanie caÂłej
rodziny.

Jest to potwierdzonym faktem: niedalej jak kilka dni temu miaÂłem okazje "chatowac" z jednym niepeÂłnosprawnym kumplem z Alaski. ZadaÂłem mu w pewnej chwili trochĂŞ obcesowe pytanie:

"ile Ty dostajesz na rĂŞkĂŞ ze swojego socjalu"?

"Nie ma sprawy - odpowiedziaÂł - juÂż Ci mĂłwie. Po pierwsze - dostaje kasĂŞ z tutejszego socjalu w kwocie niemal 1000 dolarĂłw miesiĂŞcznie Po drugie - mam bezgotĂłwkowe dotacje do telefonu, na benzynĂŞ i na wszelkie kursy i szkolenia. DostaÂłem takÂże dotacje na zakup nowego samochodu i jego przystosowanie do swoich niesprawnoÂści, a takÂże - na zakup windy, ktĂłra przenosi mĂłj tyÂłek z parteru na piĂŞtro mojego domu i z powrotem".

"No dobrze - pytam dalej - a na co Ci starcza te tysiac baksow miesiĂŞcznie ?"

"Na wszystko - na utrzymanie domu, Âżony i dwĂłjki dzieci, na rozrywki, wakacje, a nawet - na rozbudowĂŞ domu, bo wÂłaÂśnie na wiosnĂŞ dobudowaÂłem jeszcze 20-metrowy pokĂłj".

"No fajnie - pytam - wiec nie masz Âżadnych uwag do ustawy ADA?"

"AleÂż mam. WÂłaÂśnie niedawno mĂłj adwokat zÂłoÂżyÂł kolejny pozew do komisji, Âżeby ADA sfinansowaÂła moja nowa studnie. Jak to? Ano tak to: poniewaÂż mieszkam daleko od Anchorage, do mojego domu nie siĂŞga juÂż miejska instalacja wodociÂągowa Wiec wodĂŞ dotychczas pobieraÂłem z publicznego ujĂŞcia prawie 3 km ode mnie w plastikowe kontenery, albo zamawiaÂłem przyjazd cysterny. A to jest dla mnie dyskryminacja, no nie? WiĂŞc z moim adwokatem wymyÂśliliÂśmy, Âże powinienem mieĂŚ lokalna studnie gÂłĂŞbinowÂą dostarczajÂącÂą wodĂŞ do domu. I wszystko wskazuje na to, Âże sprawĂŞ wygram. JuÂż siĂŞ cieszĂŞ, nareszcie bĂŞdĂŞ mĂłgÂł bez przeszkĂłd kÂąpaĂŚ siĂŞ nawet 5 razy dziennie."

Pytam jednak dalej - "no tak, mieszkasz w piĂŞknym terenie, ale co z tego, przecieÂż z Twoimi nogami daleko w te swoje gĂłrki nie pĂłjdziesz MoÂżesz sobie co najwyÂżej popatrzeĂŚ z daleka."

"CoÂś Ty - na to on - przecieÂż to byÂłaby dyskryminacja. Inni mogÂą iÂśĂŚ w gĂłrki, a ja nie? Ja tez mogĂŞ, tylko nie na piechotĂŞ, a na pokÂładzie takiego czterokoÂłowego wszedoÂłaza na balonowych oponkach, ktĂłrego kupiÂłem juÂż parĂŞ lat temu. ZresztÂą to byÂły jedne z pierwszych pieniĂŞdzy ADA, jakie dostaÂłem, wÂłaÂśnie na zakup tego pojazdu"......

Taaaaaak - to jest USTAWA!!!!!
Czy nasi parlamentarzyÂści nie mogli czegoÂś takiego wymysleĂŚ

Pozdrawiam wszystkich,

Wasz Cyberius
http://samisobie.clan.pl/NOWINKI/prawaon.htm#pytanie