[kwiatek_1982]

PostĂŞpowanie – przy zÂłamaniach, skrĂŞceniach i zwichniĂŞciach:
1.   UsuniĂŞcie odzieÂży znad miejsca uszkodzenia, moÂżna rozci¹Ì
2.   JeÂśli sÂą obecne rany - przykrycie jaÂłowym opatrunkiem
3.   JeÂśli jest obecne krwawienie - zatamowanie
4.   Stabilizacja uszkodzonej koĂączyny poprzez unieruchomienie w pozycji w jakiej siĂŞ znajduje. Nastawienie koĂączyny moÂże spowodowaĂŚ dodatkowe powikÂłania miĂŞdzy innymi nasilenie krwawienia, uszkodzenie naczyĂą i nerwĂłw oraz - przy zÂłamaniach zamkniĂŞtych - moÂżliwoœÌ spowodowania zÂłamania otwartego!
Zasada unieruchomienia jest nastĂŞpujÂąca:
·   przy zÂłamaniach – unieruchamia siĂŞ dwa sÂąsiadujÂące stawy
·   przy uszkodzeniach stawu – unieruchamia siĂŞ staw i sÂąsiadujÂące z nim koÂści
·   przy zÂłamaniach koĂączyn – palce ZAWSZE muszÂą byĂŚ widoczne dla zapewnienia kontroli prawidÂłowego ukrwienia koĂączyny!
·   jeÂśli na miejscu zdarzenia nie ma materiaÂłu do unieruchomienia to:
o   jeÂśli zÂłamana jest koĂączyny gĂłrna moÂżna jÂą unieruchomiĂŚ, mocujÂąc do tuÂłowia jeÂśli zÂłamana jest koĂączyny dolna, moÂżna jÂą unieruchomiĂŚ razem z drugÂą koĂączynÂą dolnÂą
·   materiaÂł stosowany do unieruchamiania musi byĂŚ przymocowany za pomocÂą np. bandaÂża lub chust i dzieli siĂŞ na miĂŞkki – czĂŞÂści odzieÂży, poduszki – oraz sztywny np. elementy drewniane, metalowe itp.
UnieruchamiajÂąc koĂączynĂŞ, materiaÂł usztywniajÂący najlepiej jest w miarĂŞ moÂżliwoÂści wymodelowaĂŚ i dopasowaĂŚ do ksztaÂłtu uszkodzonej koĂączyny.
KorzyÂści wynikajÂące z unieruchomienia:
·   zmniejszenie bĂłl na zasadzie braku ruchĂłw uszkodzonej koĂączyny (wyeliminowanie tarcia odÂłamĂłw kostnych)
·   zmniejszenie powikÂłaĂą – obrzĂŞku, krwawieĂą itp.
U kaÂżdego poszkodowanego naleÂży podejrzewaĂŚ uraz gÂłowy w nastĂŞpujÂących przypadkach:
·   upadku z wysokoÂści
·   znalezieniu poszkodowanego, ktĂłry jest nieprzytomny
·   po zadziaÂłaniu tĂŞpego urazu
·   przy skokach do wody (szczegĂłlnie pÂłytkiej)
·   przy raÂżeniu piorunem lub poraÂżeniu prÂądem
·   przy uszkodzeniach zabezpieczeĂą gÂłowy, takich jak np. kask lub niewystarczajÂących zabezpieczeniach
przy uprawianiu sportów odci¹¿onych wysok¹ urazowoœci¹.

[kwiatek_1982]

ZwichniĂŞcie
Jest to przemieszczenie przylegajÂących do siebie powierzchni stawowych.
MoÂże towarzyszyĂŚ mu uszkodzenie torebki stawowej.
PomiĂŞdzy przemieszczone powierzchnie stawowe mogÂą dostaĂŚ siĂŞ tkanki miĂŞkkie, co zdecydowanie utrudnia nastawienie zwichniĂŞtego stawu.
ZwichniĂŞciu moÂże towarzyszyĂŚ uszkodzenie sÂąsiadujÂących naczyĂą i nerwĂłw, podobnie jak
w zÂłamaniu.
ZwichniĂŞcia (urazowe) najczĂŞÂściej dotyczÂą nastĂŞpujÂących stawĂłw:
·   ramiennego
·   Âłokciowego
·   palcĂłw
·   skokowego.
Objawy zwichniĂŞcia:
·   bĂłl
·   znieksztaÂłcenie stawu
·   przymusowe uÂłoÂżenie
·   zasinienie koĂączyny, ochÂłodzenie, brak wyczuwalnego tĂŞtna – obwodowo w stosunku do zwichniĂŞcia – jeÂśli ma miejsce ucisk na naczynia
·   brak czucia, poraÂżenie koĂączyny – obwodowo w stosunku do zwichniĂŞcia – jeÂśli ma miejsce uszkodzenie nerwĂłw.
W kaÂżdym z przedstawionych powyÂżej trzech przypadkach postĂŞpowanie praktyczne jest podobne, dlatego w razie wÂątpliwoÂści na miejscu zdarzenia nie ma potrzeby ustalenia wÂłaÂściwego rozpoznania – czy jest to zÂłamanie, skrĂŞcenie, czy zwichniĂŞcie.

[kwiatek_1982]

SkrĂŞcenie
Jest to uszkodzenie struktur okoÂłostawowych (wiĂŞzadeÂł, torebki stawowej itp.)
Nie towarzyszy mu uszkodzenie koÂści.
NajczĂŞÂściej skrĂŞcenie ma miejsce w obrĂŞbie nastĂŞpujÂących stawĂłw:
·   barkowo-obojczykowego
·   palcĂłw
·   odcinka szyjnego krĂŞgosÂłupa
·   kolanowego
·   skokowego.
Objawy skrĂŞcenia:
·   bĂłl
·   obrzĂŞk oraz zmiana zabarwienia skĂłry (zasinienie)
·   znieksztaÂłcenie stawu na skutek narastajÂącego obrzĂŞku
·   utrata ruchomoÂści stawu.

[kwiatek_1982]

URAZY KOÑCZYN
ZÂłamanie jest to przerwanie ciÂągÂłoÂści koÂści.
PodziaÂł zÂłamaĂą:
·   zamkniĂŞte – nie ma przerwania ciÂągÂłoÂści skĂłry w okolicy uszkodzonej koÂści
·   otwarte – uszkodzona jest takÂże skĂłra; w tym przypadku zawsze przyjmujemy, Âże rana jest zakaÂżona!
Ka¿demu z³amaniu mo¿e towarzyszyÌ krwawienie, dlatego szczególnie przy z³amaniach du¿ych koœci np. udowej nale¿y przewidywaÌ mo¿liwoœÌ rozwiniêcia siê wstrz¹su hipowolemicznego
Objawy zÂłamania:
·   bĂłl
·   obrzĂŞk i zmiana zabarwienia skĂłry (zasinienie)
·   znieksztaÂłcenie koĂączyny (wygiĂŞcie w nienaturalny sposĂłb, skrĂłcenie)
·   przy zÂłamaniu otwartym – widoczne koÂści i tkanki je otaczajÂące
·   utrata funkcji zÂłamanej koĂączyny
·   czasami sÂłyszalne tarcie o siebie odÂłamĂłw kostnych. Uwaga! NIE WOLNO poruszaĂŚ zÂłamanÂą koĂączynÂą, by to sprawdziĂŚ, poniewaÂż zÂłamane, ostre koĂące koÂści mogÂą spowodowaĂŚ uszkodzenie naczyĂą i nerwĂłw biegnÂących w pobliÂżu!